Aljaska je najveća američka savezna država sa površinom od oko 1,5 milion km2. Po popisu iz 2020. godine, ova država ima oko 735.000 stanovnika.
Ovo je jedna od najređe naseljenih teritorija na svetu sa 0,5 st./km2. Najviši vrh Severne Amerike se nalazi na ovoj teritoriji (Maunt Makinli – 6149 m). Klima Aljaske je hladna i subpolarna sa izuzetkom južnog primorja oko Enkoridža gde je kontinentalna i vlažnija. Najveća reka je Jukon, dok se u ovoj saveznoj državi nalazi još oko 3000 manjih reka i oko 3 miliona jezera.
Ime „aljaska“ na jednoj od varijanti aleutskog urođeničkog jezika znači „velika zemlja“. Isti naziv za ovu teritoriju su koristili i Rusi („bolьšaя zemlя“). Na ovoj teritoriji živi i dalje oko 200 urođeničkih plemena koji govore oko 20 različitih jezika. Na Aljasci se nalazi i najveći lednik na svetu, Malaspina, dužine 45 km i širine 75 km. Aljaska je bila u posedu Ruskog carstva do 1867. godine.
Iste godine, 9. aprila izaslanik ruskog cara Aleksandra II prodao je ovaj „komad zaleđene zemlje“ američkom državnom sekretaru Vilijamu Sjuardu za 7,2 miliona dolara (u 2022. godini to bi bilo ekvivalentno sumi od 135 miliona dolara). Ruski poslanik je od cara nagrađen za dobru prodaju, dok je javnost u SAD kupovinu „neplodne zemlje“ nazivala „Sjuardova ludost“. Kroz nekoliko godina se promenilo mišljenje i jedne i druge strane kada je otkriven prirodni potencijal Aljaske. Danas stanovnici slave Sjuardov dan (poslednji petak u martu) kao dan kupovine Aljaske od Rusa. Državni praznik je i Dan Aljaske (18. oktobar) kada je ova teritorija predata na upravljanje SAD.
Prvo naselje su osnovali ruski istraživači 1783. godine na ostru Kodijak. Aljaska je dobila status okruga 1884. godina, a teritorije 1912. godine. Postala je savezna država SAD 1959. godine.
Aljaska kao savezna država ima dva senatora u Senatu i jednog predstavnika u Predstavničkom Domu. Najveći grad je Enkoridž sa oko 300.000 stanovnika, a slede ga Ferbanks i Džuno sa po 30.000 stanovnika. Glavni grad države je Džuno. To je jedini glavni grad saveznih država SAD kojem se ne može prići kopnenim putem. Nalazeći se u jednom od mnogobrojnih zaliva, u Džuno se stiže brodom ili avionom.
Ovi zalivi su odigrali veliku ulogu u Drugom svetskom ratu sakrivajući stanovništvo od potencijalnog japanskog napada posle Perl Harbura. Tada je i napravljen put koji je spojio Aljasku sa ostatkom SAD preko kanadske provincije Britanska Kolumbija.
Aljaska se sastoji iz opština (za razliku od ostalih saveznih država SAD koje se sastoje iz okruga) i ima ih 16.
Aljaska je u političkom smislu „crvena“ republikanska država. Od prvih izbora 1960. godine, u ovoj državi pobeđuju kandidati Republikanske stranke. Jedini izuzetak su izbori 1964. godine kada je u ovoj državi pobedio demokrata Lindon Džonson. Trenutni guverner Aljaske je republikanac Majk Danlivi (Mike Dunleavy). On je 14. po redu guverner ove države i 7 republikanac na tom mestu. Na mestu guvernera bila su petorica demokrata i dva nezavisna guvernera. Iako redovno glasaju za kandidate Republikanske partije, skoro 60% stanovnika Aljaske se izjašnjavalo politički neopredeljeno, 25% za Republikansku stranku, a 13% za Demokratsku stranku.
Ekonomija Aljaske počiva na nafti, prirodnom gasu i rudama. Aljaska je četvrta država u SAD po vađenju „crnog zlata“ posle Teksasa, Severne Dakote i Kalifornije. Najveće rezerve nafte se nalaze na severnim obalama države u okruzima Alaska North Slope (ANS) i Cook Inlet.
Zastavu Aljaske je dizajnirao trinaestogodišnji Beni Benson 1926. godine. Ona je ušla u upotrebu 1959. godine. Na njoj se nalazi sazvežđe Malog Medveda i zvezda Severnjača.
Tokom 240 dana godišnje se iz Aljaske vidi polarna svetlost (Aurora borealis). Najseverniji delovi Aljaske (naselje Berou) su poznati po polarnim danima i noćima. Od sredine maja Sunce ne zalazi ispod horizonta naredna tri meseca, dok od druge polovine novembra ono ne izlazi više od dva meseca iznad horizonta. Zato i nosi nadimak „zemlja ponoćnog Sunca“. Od 20 najviših vrhova u SAD, 17 je na Aljasci. Na teritoriji Aljaske se SAD najviše približava Rusiji. Rastojanje između ostrva Velika Diomeda (deo Komandorskih ostrva u okviru Rusije) i Mala Diomeda (deo Aleutskih ostrva u okviru SAD) je svega 4 km.
U Aljaskoj je nacionalni sport „dog mushing“ (trka upregnutih pasa). Populacija medveda je brojna. Tako na 20 ljudi dolazi jedan od zaštitnih znakova ove države. Na Aljasci se nalazi preko 100 vulkana. Ali bez brige, uglavnom se radi o ugašenim ili uspavanim. U XX veku bilo je svega dve erupcije.
Na Aljasci takođe postoje određeni zastareli, čudni pravni zakoni, koji su danas potpuno van shvatanja modernog sveta. Da li je to posledica izolovanosti ili nečeg drugog?
Na Aljasci je zabranjeno šaputati nekome na uvo u toku lova na losose. Takođe je zabranjeno buditi medveda koji spava da bi ste se fotografisali sa njim. Iako za ovaj „prekršaj“ nije propisana nikakva konkretna kazna, više je upozorenje za čuvanje sopstvenog života. U gradskim naseljima Aljaske je zabranjeno nošenje vatrenog oružja, ali i lukova i strela. Dozvoljene su praćke. Na Aljasci je zabranjeno davanje alkohola lososima. Zabranjeno je voziti se u kamp prikolici kroz gradska naselja.
Takođe je zabranjeno bacati losose iz aviona ili helikoptera. Ovo se zaista dešavalo na jednom godišnjem festivalu u gradiću Talkitna.
U gradskim naseljima Aljaske je zabranjeno toviti ovce, krave i svinje. Majke ne smeju u javnosti dojiti decu koja su starija od šest meseci. Na Aljasci muškarci ne smeju biti goli osim u svojoj kući. Teško da je ovaj zakon ikada ispoštovan. Dobar komšija se na Aljasci smatra onaj koji ne uzima sneg iz tućeg dvorišta da bi napravio sneška. Ali sneg za pravljenje igla je dozvoljeno uzimati iz komšiluka. Na Aljasci je flamingosima zabranjen ulazak u frizerske radnje. Kanibalizam je zabranjen na Aljasci i on se ogleda kroz pravnu zabranu konzumiranja dece iz komšiluka.
Ukoliko ulice na Aljasci imaju pukotine, ukoliko ste pešak, zabranjeno je da izbegavate iste i da stajete samo na neoštećen deo puta.
Svako razmnožavanje lososa na javnom mestu u gradskim sredinama se kažnjava zakonom. Aljaska, zemlja visokog standarda, prelepe prirode i interesantnih zakona. Ukoliko je Japan „zemlja izlazećeg Sunca“, a za Britansko carstvo se govorilo da u njemu „Sunce nikada ne zalazi“, na Aljasci je Sunce toliko lenjo da kada zađe, ne zna da izađe. I obrnuto.
Autor: dr Rastislav Stojsavljević
Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.
Prethodni autorski tekst dr Rastislava Stojsavljevića možete pročitati ovde:
Preuzmite android aplikaciju.
