Jedan od najstarijih sakralnih objekata, najmanji pravoslavni hram u Novom Sadu i mesto na kom je sačuvan zapis u kome se prvi put pominje današnji naziv grada je Nikolajevska crkva, odnosno Crkva prenosa moštiju Svetog Nikole (Svetog Nikolaja).
Osvećena je 1730. godine i njeni ktitori su bili braća Bogdanović, koji su je izgradili kao porodičnu grobnicu. Narod ju je nekada zvao i Nedeljkova crkva po Nedeljku Bogdanoviću koji bio glavni zadužbinar.
Pomalo skrivena, Nikolajevska crkva je smeštena između Ulice Đure Jakšića i Trga Marije Trandafil, a kako objašnjava direktor Istorijskog arhiva Grada Petar Đurđev malo toga je poznato o njoj pošto je bila gotovo uništena u bombardovanju Novog Sada 1849. godine, kada su izgorele i crkvene knjige. Krajem 18. veka ustupljena je pravoslavnim grčkim i ruskim građanima, pa se sedmično naizmenično držala liturgija na grčkom i crkvenoslovenskom. Poslednji grčki pop, koji je krajem 19. veka u Nikolajevskoj crkvi služio na grčkom jeziku bio je Pavle Balta.
„Nakon bombardovanja upućen je poziv za obnovu, a među prvima su se javili veliki novosadski dobrotvori Jovan i Marija Trandafil, koji su kasnije, pored Bogdanovića, i sahranjeni u hramu kao i njihova rano preminula deca Kosta i Sofija“, kaže Đurđev.
„Kako je crkva izvesno vreme služila kao molitveni hram Grcima i Cincarima pomoć su ponudili i Grci Jovan Polit i Ananije Dera. Fasada je obnovljena, ali je falilo novca za uređenje njene unutrašnjosti, pa je crkva sve do 1854. godine korištena kao vojno skladište. Obnova je započeta 1860. godine, a završena je dve godine kasnije. Nepunih 100 godina kasnije, tokom Drugog svetskog rata, hram je ponovo oštećen tokom bombardovanja grada 6. aprila 1941. godine.“
Pomalo je zaboravljen podatak da su u Nikolajevskoj crkvi krštena deca čuvenog naučnika Alberta Ajnštajna, čija je prva žena bila Novosađanka Mileva Marić.
Eduard i Albert (Mlađi) Ajnštajn, kršteni su po pravoslavnom obredu po želji njihovog dede Miloša Marića na Malu Gospojinu 20. septembra 1913. godine. Kum deci je bio porodični i stranački prijatelj Lazar Marković.
Nikolajevska crkva je barokna građevina manjih dimenzija na kojoj se ističu zvonik nad zapadnim pročeljem i manja kupola iznad centralnog dela naosa. Ikonostas je oslikao novosadski slikar Pavle Simić.
„Na ikonostasu, koji je radio Pavle Simić, primetan je uticaj nemačkog nazarenskog slikarstva, sa kojim se verovatno upoznao tokom studija slikarstva na Akademiji u Beču, dok se zidne slike pripisuju Dimitriju Petroviću Kerefeki, Nikoli Dimšiću i Živku Petroviću“, objašnjava Đurđev.
„Lepota najmanje novosadske crkve ogleda se u njene dve pozlaćene kupole koje su podignute u ruskom carskom stilu te podsećaju na kijevske i petrovgradske hramove. Crkva ima pravougaonu osnovu sa polukružnom svodom na istočnoj i četvorostranim zvonikom na zapadnoj strani. Uz zvonik osnova je proširena sa dve manje podzvonarske prostorije. Krov je naglašene visine i nadvišen kupolom kruškastog oblika koja je pokrivena limom. Masivan zapadni zid, sa poluobličasto konstruisanim portalom, naknadno je dozidan. Na zidovima sačuvane su kompozicije i pojedinačne figure svetitelja koje su slikane tehnikom ulja. Na prozorima hrama 1933. godine postavljene su vitraži koje je radio, slikar ruskog porekla Vladimir Kuročkina.“
Preuzmite android aplikaciju.
