Danas se u opštini Novi Sad nalazi aerodrom Čenej, iako on nije možda značajan i poznat koliko i drugi aerodromi u regionu, ne treba zaboraviti da je Novi Sad pre više od jednog veka bio centar vazduhoplovstva u regionu.
Izgradnjom Aerodroma Jugovićevo 1913. godine na periferiji Novog Sada, „Srpska Atina“ je zauvek dobila svoje mesto u istoriji srpskog vazduhoplovstva i sa razlogom je mnogi smatraju kolevkom avijacije u regionu.
Pre nego što krenemo dublje u istoriju, važno je razjasniti da su Sajlovo, Jugovićevo, Novo groblje i Avijatičarsko naselje bili jedna celina koja se zvala Isailovo, gde je i sagrađen aerodrom pre početka Prvog svetskog rata (pretežno na prostoru današnjeg naselja Jugovićevo).
Prvobitno je izgrađen za potrebe Austro-ugarskog vazduhoplovstva. Najstarija sećanja o ovom aerodromu Novosađani vezuju za aeromitinge, ili kako se onda govorilo, “krilatičke utakmice”, koje su se održale 11. i 12. maja 1913. godine.
Po pisanju istoričara Novosađane je posebno impresionirao letački nastup Milana Uzelca, Srbina iz Like. Uzelac je pokazao “let uvis i vešto spuštanje”, pucao u vazduh iz aviona u letu i bacao cveće oduševljenoj publici.
U početku je imao samo travnate piste za sletanje i uzletanje vojnih aviona i nekoliko hangara. Tek 1916. izgrađeni su prvi aerodromski objekti, kasarna i zgrade za tehničke radionice.
Posle propasti Austrougarske, ovaj aerodrom je postao najveći i najopremljeniji centar vazduhoplovstva nove države – Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Na njemu su sakupljeni svi avioni zaplenjeni u ratnim dejstvima, a krajem 1918. godine u Novi Sadu je formirana Vazduhoplovna komanda Vojske Kraljevine SHS. Na čelu komande bio je proslavljeni pilot Branko Vukosavljević, a sedište joj je bilo na Petrovaradinskoj tvrđavi.
Ovde su redovno priređivana takmičenja za „Kraljev pehar“, šestog septembra, na rođendan prestolonaslednika Petra II Karađorđevića.
Tamo je ubrzo sa radom počeo i Vazduhoplovni arsenal, a i Škola vazduhoplovnih mehaničara. Već 1. marta 1919. osnovana je i prva pilotska škola, takođe, u Novom Sadu. Novosađani su se, tih godina, navikavali da na ulicama sreću vojnike u karakterističnim vahduhoplovnim uniformama, a da nad gradom čuju prepoznatljiv huk avionskih motora.
Aerodrom Sajlovo je „prekršten“ u aerodorm Jugovićevo na komemoraciji komandanta vazduhoplovnog puka, pukovnika Jovana Jugovića u Pragu 28. februara 1928. godine.
Proslavljeni pilot – lovac Srpske avijatike iz Prvog svetskog rata je sa tri vazdušne pobede postao prava legenda novosadskog aerodorma. Osim vojnih podviga, kao iskusan pilot i sjajan zapovednik unapredio je operativnu spremnost aerodroma u Novom Sadu.
Kasnije ceo taj prostor Sajlova na kojem se nalazio aerodrom dobija ime „Jugovićevo“ koje je ostalo i do dan danas.
Zanimljivo je da i susedno Avijatičarsko naselje nosi ime iz ovog perioda. Izgradnjom aerodroma, dolaskom velikog broja pilota i raznog drugog osoblja, polako je počela i izgradnja naselja pored samog aerodroma. Naselje su pored „civila“ to jest stanovnika Novog Sada počeli da naseljavaju i ljudi koji su radili na aerodromu – piloti, mehaničari… pa je zbog toga i ovaj naziv.
Aerodrom Jugović bio je i domaćin prve svečanosti vazduhoplovnih snaga. Na dan Svetog Ilije, 1924. godine, 2. avgusta, u Novom Sadu, na Jugovićevu, proslavljena je prvi put krsna slava pilota i mehaničara.
Osim što je bio kolevka vazduhoplovstva, u Novom Sadu su se proizvodili i prvi avioni u regionu. Zaduženi za proizvodnju prvog aviona 1923. bile su dve male firme – novosadski “Ikarus – prva srpska industrija aeroplana”, čiji je osnivač bio mornarički pilot Austrougarske Dimitrije Konjović, koji je iskustvo podelio i u vazduhoplovstvu Kraljevine SHS, i firma “Rogožarski” iz Beograda.
Prvi avion ŠB1 – “mali brandenburg”, isporučen je upravo iz “Ikarusa”, već sledeće godine, a usledio je, takođe iz radionica ove fabrike, hidroplan ŠM – “šimika”, napravljen za potrebe mornaričkog vazduhoplvstva.
Drugi svetski rat nije mimoišao ni Novi Sad i njegove letače. Aerodrom je bombardovan već u prvim satima rata, a zatim su ga, posle okupacije koristile jedinice nemačkog vazduhoplovstva, za poletanje prema Sovjetskom Savezu.
Početkom 1944. gosine i zapadni saveznici bombarduju aerodrom. Posle oslobođenja Novog Sada, 23. oktobra 1944. godine, na aerodrom opet stižu naši piloti, praćeni saveznicima, ali sa istoka – Sovjetima.
Sa aerodroma tada poleću trofejni nemački avioni sa iscrtanim zvezdama na krilima i našom trobojkom, ali i avioni koje je mlada vojska dobila od saveznika.
Međutim Aerodrom Jugović u posratnim godinama polako gubi na značaju.
Komanda vazduhoplovstva još pre rata preselila se u Zemun, a u Beograd je tridesetih godina preseljena i proizvodnja aviona, a stari aerodrom, kako su zabeležili hroničari, se definitivno briše sa mape dolaskom prvih mlaznih aviona, većeg doleta, brzine i radijusa leta. Poslednji avioni sa ovog aerodroma poleteli su 1953. godine.
Posle rata aerodrom nije bio u upotrebi, a 16 kilometara od Novog Sada, na Čeneju je 14. juna 1953. godine otvoren novi aerodrom.
Sa ovog aerodroma danas poleću uglavnom sportski avioni i helikopteri. Povremeno na aerodrom sleti i neki strani državljanin sa malim privatnim avionom, pa su tako u proteklim godinama u Novi Sad sletali gosti iz Slovenije, kao i Nemačke.
Aerodrom koristi i JKP Ciklonizacija koje odatle šalje svoje avione i helikoptere koje koristi za tretman protiv komaraca iz vazduha. Takođe i Aero-klub „Novi Sad“ koristi ovaj aerodrom za svoje avijatiraske aktivnosti i obuke novih pilota, mehaničara, padobranaca…
Postoji plan da se aerodrom na Čeneju preuredi i postane manji civilni aerodrom, sa kog će moći da se stigne do Soluna, Tivta, Budimpešte, Ljubljane, Beča i ostalih regionalnih centara avio-transporta. Te bi u skorije vreme nebo iznad „Srpske Atine“ ponovo moglo da se ispuni tragovima aviona koji su poleteli sa novosadske piste.
Ko je bio srpski Crveni baron i zašto ulica u Novom Sadu nosi njegovo ime?
Preuzmite android aplikaciju.
