Ako se rukovodimo definicijom da su trgovi po svom obliku veliki, otvoreni prostori, koji prvenstveno treba da budu uređeni kao slobodni pešački prostori, možemo reći da je Novi Sad pun atipičnih gradskih trgova.
Jedan od takvih trgova, čija je lokacija nepoznanica i većini Novosađana, je i Trg neznanog junaka u Novom Sadu.
U svetu, a i kod nas nije neuobičajeno da se neki trg ili spomenik zove „Neznanog junaka“. Zapravo, većina svetskih metropola ih ima. Obično su to veliki i prostrani trgovi, sa centralno postavljenim spomenikom, posvećenim palim borcima u nekom od svetskih ili nacionalnih ratova.
U Novom Sadu, Trg neznanog junaka nalazi se oko uspona na Varadinski most sa novosadske strane, sa leve i desne strane, polukružnog je oblika i nejednake visine.
Kada već pominjemo Varadinski most, mogli bi pomenuti da i on na neki način spada u (ne)znane junake, budući da je tokom svog postojanja više puta uništavan, ali se uvek, poput Feniksa, dizao iz pepela.
Naime, most koji je prvobitno napravljen na tom mestu bio je prvi stalni most u gradu. Sagrađen je posle Prvog svetskog rata, a na ime nemačke ratne reparacije. Sam most projektovan je mnogo ranije, još 1910. godine, kao kopija poznatog Lančanog mosta u Budimpešti.
Građen je od 1921. do 1928. godine na lokaciji koja je pre Prvog svetskog rata bila predviđena za gradnju stalnog mosta. Ime je dobio po princu kraljeviću Tomislavu, koji je rođen iste godine.
Most kraljevića Tomislava bio je postavljen na dva betonska stuba, dugačak 341 metara, a sa obe strane imao je pešačke staze, kao i električno osvetljenje.
Prilikom gradnje mosta, tada je probijen i bulevar kojim se Novi Sad proširio do Dunava i povezao sa Petrovaradinom. Ovaj bulevar, prvobitno Bulevar kraljice Marije, a danas Bulevar Mihajla Pupina, podelio je Trg neznanog junaka na dva dela.
Bilo kako bilo, most na ovom mestu prvi put je srušen 1941. godine, kada ga je jugoslovenska vojska prilikom povlačenja minirala.
Nemci su ga odmah na početku okupacije Novog Sada obnovili, da bi ga potom 1944. godine, srušili prilikom povlačenja. To je bilo drugo rušenje mosta.
Nakon oslobođenja, na ruševinama Mosta kraljevića Tomislava, napravljen je čelični most, nazvan Most maršala Tita, a 1991. godine preimenovan u Varadinski most.
Ovaj novi most na starom mestu pušten je u saobraćaj 20. januara 1946. godine, gradili su ga zarobljeni nemački vojnici, a radovi su završeni u rekordnom roku, za 160 dana.
Prvobitno je bio drumsko – železnički, a nakon što je preko njega 1962. godine prešao poslednji voz, isključivo drumski most, dužine 344 metra.
Zanimljiv je podatak da je ovo bio prvi stalni čelični most izgrađen posle Drugog svetskog rata u Evropi.
Još zanimljiviji je podatak da je trebalo da traje samo pet godina, a potrajao je čitave 53 godine. Stariji Novosađani sećaju se da je ovaj most, sagrađen u obliku proste grede, bio postavljen drvenim železničkim pragovima, na koje je kasnije samo postavljen asfalt.
Sredinom devedesetih godina 20. veka u Novom Sadu se uveliko pričalo koliko je Varadinski most kao takav uopšte bezbedan, budući na količinu saobraćaja koja je svakodnevno išla preko njega. Sve češće bilo je potrebe za putarskim intervencijama, da se most sanira, a kada bi se na mostu pojavila rupa, video se Dunav kako ispod mosta teče.
Sada već truli drveni železnički pragovi kojima je most bio postavljen, bili su katastrofa koja čeka da se desi. Zbog toga su mnogi mišljenja da bi se ovaj most srušio sam od sebe, da ga 1999. godine, tokom agresije na SR Jugoslaviju nije srušio NATO. To je bilo treće i nadamo se poslednje rušenje mosta.
Koliko su značajni novosadski mostovi za funkcionisanje grada i svakodnevni život uopšte, najbolje se videlo u tom međuperiodu, kada su bili srušeni svi mostovi u Novom Sadu. Na neki način, Novi Sad se tada vratio bar sto – dvesto godina u nazad, budući da su stanovnici Dunav prelazili skelom. Gradski autobusi su putnike prevozili do obale Dunava, pa se putovanje na drugu stranu reke nastavljalo skelom, pa onda opet dalje autobusom.
Pontonski most koji je nakon bombardovanja napravljen uzvodno, u velikoj meri je olakšao život građanima.
Odmah po završetku NATO agresije, pristupilo se izgradnji novog, četvrtog mosta. Već krajem 1999. godine uklonjeni su ostaci srušenog mosta i početkom 2000. godine radnici niškog MIN-a su danonoćno radili da bi Novom Sadu obezbedili novi stalni most.
Radovi su (opet) završeni u rekordnom roku, pa je novi most na starom mestu otvoren septembra 2000. godine, neposredno pred izbore. Na otvaranju je dobio ime „Varadinska duga”, zbog rasvete na mostu, koja je bila u različitim bojama. Međutim, ovaj naziv nikada nije zaživeo među Novosađanima, pa je most i dalje ostao poznat kao Varadinski most.
Ispod Varadinskog mosta nalazi se svojevrstan memorijalni pano, posvećen nekadašnjim novosadskim mostovima, koji su srušeni tokom NATO agresije.
Na parceli u podnožju uspona na Varadinski most, sa novosadske strane, nalazi se uređena zelena površina, a na njoj cvetne aleje sa 1246 crvenih ruža, posađenih u znak sećanja na nevino prolivenu krv 1246 Novosađana, koji su stradali tokom zloglasne Novosadske racije, zime 1942. godine.
Da ovaj Trg nije samo trg neznanih junaka, već i onih znanih, govore i još dva spomen obeležja.
Jedno spomen obeležje nalazi se na usponu na most i posvećeno je Olegu Nasovu (1970—1999), koji je poginuo prilikom prelaska mosta dok je išao na posao, a u trenutku kada je isti bombardovala avijacija NATO-a 1. aprila 1999. godine tokom agresije.
Drugo obeležje nalazi se u neposrednoj blizini, a u pitanju je spomenik čuvenog tamburaša sa Petrovaradina i zaljubljenika u Novi Sad i Dunav, Janike Balaža (1925-1988). Upravo zbog te ljubavi, a zbog blizine Petrovaradinske tvrđave i Dunava, smatralo se prigodnim da spomenik ovom novosadskom muzičaru bude postavljen baš na Trgu neznanog junaka.
Trg neznanog junaka u Novom Sadu, iako izgledom ne odgovara svojim svetskim imenjacima, pa tako nema nikakav grandiozan spomenik koji bi prigodno išao uz naziv, niti je preterano širok, iza sebe itekako ima priču na kojoj bi mu pozavideli mnogi svetski trgovi. Njegova priča je most koji na njemu (ili bolje reći od njega) počinje, cvetne aleje sa 1246 crvenih ruža i junaci znani i neznani.
Ukoliko imate zanimljivu priču o nekoj od novosadskih ulica koju biste želeli da podelite sa ostalim čitaocima, pišite nam na gradskeinfo@gmail.com sa naznakom Moja ulica.
Administrativni centar Grada Novog Sada: Ulica Žarka Zrenjanina (FOTO/VIDEO)
Preuzmite android aplikaciju.
