Delegacija Arhiva AP Vojvodine posetila je više institucija i pojedinaca na visokom niovu u Slovačkoj, radi proširenja međusobne saradnje u oblasti arhiva, ali su pokrenuta i druga pitanja, pogotoovu ona vezana za očuvanje srpske kulture i tradicije u toj prijateljskoj zemlji koja nije priznala nezavisnost tzv. Kosova.
Narodni poslanik i predsednik Odbora za odbranu i bezbednost slovačkog parlamenta Juraj Krupa, je naglasio da Narodna skupština Republike Slovačke neće menjati svoj jasan stav po ovom pitanju i da je suverenitet i teritorijalni integritet Srbije i drugih država neprikosnoven, uprkos različitim secesionističkim tendencijama.
Srpska delegacija je obišla i groblje Veliki Međer, gde su sahranjeni srpski vojnici poginuli u Prvom svetskom ratu.
-Posetii smo važan srpski memorijal i poklonili se senima nasih stradalnika. Na ovom groblju, u mestu Veliki Međer, sahranjeno je skoro 6.000 Srba, ratnika iz Prvog svetskog rata. Zahvaljujuci inicijativi Staneta Ribića, a uz pomoć Pokrajinske vlade AP Vojvodine i međerske lokalne samouprave, završava se ograđivanje groblja i postavljanje spomen ploča sa imenima hiljada stradalnika. Nakon sto godina, potomci, ali i drugi namernici će moći da pročitaju imena stradalih i pomole se na ovom svetom mestu za pokoj njihovih duša. Među stradalima se nalazi i trinaest mojih saplemenika Kuzmanovića. Neka im je večna slava i pijetet. Kao i svim njihovim saborcima – kaže za Iskru Nebojša Kuzmanović, direktor Arhiva Vojvodine.
Srpsko vojno groblje u Velikom Međeru u Slovačkoj nastalo je tokom Prvog svetskog rata tako što su austrougarske vlasti ovde 1914. godine otvorile logor Nađmeđer za ratne zarobljenike. Kroz logor Veliki Međer prošla je 21 hiljada logoraša. U logoru je u narednih četiri godine umrlo od zlostavljanja, gladi, raznih bolesti i sahranjeno na lokalnom groblju 5135 srpskih vojnika, 312 crnogorskih vojnika i veća grupa civila.
-O groblju je najpre je brinulo novoosnovano Kraljevstvo SHS – kada su svi grobovi označeni i izgrađena mala kapela. Posle je brigu o groblju preuzela država Čehoslovačka. Sve delegacije iz nekadašnje Jugoslavije su ga posećivale. Međutim, u poslednjim decenijama se odstupilo od tog običaja. Posećivali su ga samo predstavnici Udruženja starih boraca i pravoslavni sveštenici iz Komarna. Kapela je počela da prokišnjava, korov je prekrio nadgrobne spomenike, krstovi sa imenima su nestali ili se raspali, tako da ih je ostalo svega dvadesetak – kaže dr Nebojša Kuzmanović.
Vrhunac nebrige dostignut je kad je veći deo groblja, u katastru zavedenom kao Srpsko vojničko groblje, iznajmljen Kinološkom društvu.
-Kada je groblje privatizovano na njemu je otvoreno trkalište za pse. Veliki spomenici od mermera i starog gvožđa su pokradeni, a mali grobovi su porušeni. Ja sam to otkrio 2001. godine i digao uzbunu i u Bratislavi i u Beogradu, tako da je već 2003. grbolje revitalizovnao. Tada je Udruženje Srba „Svetozar Miletić“ postavilo i prvu spomen ploču stradalim Srbima u Velikom Međeru. Samo groblje je obeleženo tablama sa napisom na srpskom i slovačkom jeziku i tako postalo mesto, koje su posećivale naše državne delegacije i ekskurzije naših đaka i studenata – objasnio je Kuzmanović.
Ovo groblje je drugi najveći memorijal, posle Zejtinilka, srpskim borcima iz Velikog rata u inostranstvu. Udruženje Srba u Slovačkoj je shvatilo značaj ovog istorijskog mesta i zajedno sa slovačkim prijateljima počelo pre pet godina da na groblju radi na izgradnji svojevrsnog muzeja Srba.
-Naši slovački prijatelji profesor Jan Jankovič, istoričar Branisalv Hom, gradonačelnici Velikog Međera, pomogli su nam da obnovimo urušenu kapelu i porušene spomenike. Ali i da zajedno sa državnim arhivima Slovačke i Srbije utvrdilo tačan broj zarobljenih i umrlih Srba, da nađemo dokumenta sa njihovim imenima i umrlice. Tako smo došli do spiska od oko 6000 vojnika i civila, koji su ovde sahranjeni – otkriva Stane Ribič, koji je inicirao da se napiše knjiga o tom srpskom stradanju i uradi dokumentarni film.
On dalje kaže da su sa vodećim ljudima Velikog Međera razgovarali o tome da Srpsko vojno groblje potpuno preuredimo, da postave spomen ploče sa imenima svih 6000 sahranjenih Srba i od njega našrave svojevrsni srpski muzej.
-Slovaci su prihvatili naš predlog, ulici pored groblja dali ime Srpska i omogućili nam da oživimo ovo istorijsko mesto – kaže Ribič.
Protokom vremena, i nebrigom, još mnogo toga vezanog za srpsku tradiciju u Slovačkoj moglo je da se preseli u zaborav..
-Trnavu zovu Mali Rim, jer u njoj ima 12 crkava. Među svim tim rimokatoličkim i evangelističkim hramovima do 50-ti godina prošlog veka bila je živa i SPC, u kojoj su se vršile službe. Ovu kapelu je sagradio trnavski trgovac Vasilije Plastić (12. januara 1811 – 10. decembra 1861.). Vasilije je sahranjen na pravoslavnom groblju u Trnavi. Zgrada crkve postoji i danas. Vredni i dobri čovek Stane Ribić pomaže njenu obnovu, sa idejom da se u ovoj zgradi otvori Srpska kuća, sa bibliotekom. U tom smislu smo mu i mi darovali vise od stotinu naših publikacija- rekao nam je dr Nebojša Kuzmanović, direktor Arhiva AP Vojvodine.
Privredna komora Srbije formira specijalizovani krizni tim zbog krize u Ukrajini
Preuzmite android aplikaciju.
