Odluka carigradskog patrijarha da se umeša u spor oko crkvenog spora u Severnoj Makedoniji ponovo je uzburkao srpsku, ali i regionalnu javnost.
Naime, patrijarh Vartolomej odlučio je da prizna raskolničku Makedonsku pravoslavnu crkvu, kao legitimnu pod imenom Ohridska arhiepiskopija. Ovim potezom direktno je povredio kanonska prava SPC i grubo se umešao u pitanje koje isključivo potpada pod jurisdikciju Svetog arhijerejskog sabora SPC.
Međutim, treba naglasiti da ovaj slučaj mešanja carigradskog patrijarha u unutrašnja pitanja SPC nije izolovan. Nikako ne smemo zaboraviti činjenicu da je patrijarh Vartolomej 2019. godine priznao Ukrajinsku pravoslavnu crkvu za samostalnu i nezavisnu od Moskovske patrijaršije, dodeljujući joj Tomos o autokefalnosti. Tim činom Carigradski patrijarh je povredio i kanonska prava Ruske pravoslavne crkve, što otvara pitanje pozadine takvih potez.
Nije tajna da je položaj patrijarha u Carigradu vekovima unazad blago rečeno bio nezavidan.
Tačnije, potpuno je zavistan od volje turskih vlasti i to praktično od pada Konstantinopolja pod osmanlijsku upravu 1453. godine pa sve do danas. Carigradski patrijarsi, samim tim, bili su prinuđeni da zaštitu potraže od moćnih hrišćanskih država, a posebno onih koje su u datom istorijskom trenutku bile najuticajnije na Bosforu. U poslednjih više od pola veka dominantan položaj u Turskoj imaju SAD koje su, samim tim, postale taj neformalni zaštitnik Carigradske patrijaršije.
Očigledno je da se patrijarh Vartolomej poslednjih godina nalazi u svojevrsnoj crkveno-političkoj ofanzivi i da se ista poklapa sa interesima SAD.
Odluka carigradskog patrijarha da dodeli Tomos o autokefalnosti Ukrajinskoj pravoslavnoj crkvi najbolji je dokaz te činjenice. Suštinski, patrijarh Vartolomej se tom svojom odlukom pridružio politici Zapada, čiji je cilj izdvajanja Ukrajine iz polja dominantnog ruskog uticaja. Međutim, naivno je posmatrati celu situaciju samo kroz prizmu toga da patrijarh Vartolomej izlazi u susret interesima američke politike. Pozadina je svakako dublja i uključuje i interese Carigradseke patrijaršije, a ne samo SAD-a.
Koliko god patrijarh Vartolomej odbijao i svaku insinuaciju da u Carigradu postoje „papističke težnje“, činjenice govore drugačije. Nakon poslednje odluke patrijarha Vartolomeja da se umeša i u unutrašnja pitanja SPC, postaje očigledno da slučaj crkve u Ukrajini nije izolovan, već opasan presedan. Carigradski patrijarh se očigledno odlučio da krene u borbu za nove vernike, ali ne misionarskim radom, već kroz političko savezništvo sa SAD.
Sada postaje sve očiglednije da je cilj Carigradske patrijaršije da pod svoju direktnu jurisdikciju stavi što veći broj vernika.
Samim tim, sva sporna pitanja koja postoje u pravoslavlju, carigradski patrijarh će pokušati da reši isključivo u svoju korist. Međutim tu nije kraj. Deluje da je plan Carigrada da pod svoju direktnu kontrolu stavi sve pravoslavce, koji žive van matičnih država, bez obzira na nacionalnu pripadnost. Odnosno, težiće stvaranju jedinstvenih eparhija pravoslavnih crkava u dijaspori. Time bi, na primer, na teritoriji Nemačke umesto različitih pravoslavnih crkava postojala jedna i jedinstvena eparhija podređena direktno Carigradskom patrijarhu.
Suštinski, savezništvo političkog zapada i Carigradske patrijaršije je na obostranu korist, ali može biti opasna pretnja po interese drugih pomesnih pravoslavnih Crkvi. Naročito onih koje se poput SPC suočavaju sa brojnim izazovima. Raskolničke tendencije u pojedinim eparhijama, povezane sa težnjama vlasti u određenim državama da stvaraju svoje nacionalne pravoslavne crkve, postale su opasna realnost za SPC. Zato je ekspanzionistička politika Carigradske patrijaršije nešto što zabrinjava srpsku , ali i druge pravoslavne crkve.
Istrajavanjem na ovakvoj politici carigradski patrijarh bi mogao, ako to već nije i učinio, izazvati raskol u pravoslavnom svetu.
Podelu na one koji će stati uz Carigrad i one koji će biti protiv. Svakako da bi to bilo najgore rešenje, ali nažalost u ovim okolnostima postaje sve izvesnije.
Autor: Srđan Graovac
Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.
Prethodni autorski tekst Srđana Graovca možete pročitati ovde:
Preuzmite android aplikaciju.
