Stefan Stefanović bio je srpski književnik, koji se smatra tvorcem moderne srpske drame, zbog njegovog komada „Smrt Uroša V“, koje se prikazuje u pozorištima širom Srbije više od 200 godina.
Ova tragedija je rađena po istorijskim motivima i narodnoj tradiciji vezanoj za poslednjeg srpskog cara Uroša (1355 — 1371), a Stefanović ju je napisao sa svega osamnaest ili devetnaest godina. Njegovo delo se smatra prvom originalnom srpskom istorijskom dramom u modernom smislu te reči i jednom od najboljih iz tog žanra.
Ali podjednako interesantna kao sama drama, je i priča koja stoji iza stvaranje iste. Naime, Stefan Stefanović se zalagao i podržavao Vukovu jezičku reformu, o čemu svedoči i jedna njegova oda posvećena upravo Vuku. Određena hrabrost je bila potrebna, da u vreme kada su se viđeniji predstavnici srpskog naroda protivili Vukovoj reformi, napišete komad po reformisanom rukopisu, što je Stefanović i uradio 1825. godine, kada je i napisao „Smrt Uroša V“.
Delo je bazirano na motivu iz narodne tradicije, o tome da je poslednjeg srpskog cara Uroša ubio njegov nekadašnji saradnik Vukašin Mrnjavčević koga je Uroš prethodno uzdigao na rang svog savladara dajući mu titulu kralja i prepuštajući mu vladavinu državom.
Predstava je prvi put izvedena u oktobru 1825. godine u Njegoševoj ulici, u Krajnerovom teatru. U njoj su igrali učenici Srpske gimnazije, a za glavne uloge mladi Stefanović je uzeo uglavnom školske prijatelje, a on lično je tumačio ulogu Kraljevića Marka. Tadašnja novosadska javnost je s oduševljenjem čekala da se drama prikaže.
Međutim, zbog scena u kojima se prikazuje život kaluđera pogrdan za crkvu, Karlovački mitropolit Stefan Stratimirović, je smatrao da predstava nije prikladna za prikazivanje.
On je najpre tražio rukopis na čitanje, a Stefanović je bio spreman da ga preda. Kako ga je jedan mladi đakon iz mitropolitovog dvora upozorio da Stratimirović planira da ga spali, drama nije poslata mitropolitu. Ovaj besan zbog svega uspeva da kod državnih vlasti u Budimu izdejstvuje zabranu igranja ove predstave i to dan pred premijeru u ovom gradu.
Ugledni Novosađani su se pobunili na ovu odluku crkve i vremenom je skinuta zabrana prikazivanja. U međuvremenu Stefanović je počeo da piše tragediju „Stefan Dečanski“, ali je nikada nije završio, pošto je umro 1828. godine, u ranim dvadesetim, od tuberkuloze. Njegov grob se nalazi u porti Uspenske crkve u Novom Sadu, a dobio je i ulicu u rodnom gradu koja se nalazi spram Uspenske crkve i spaja Šafarikovu i Stevana Sremca.
Po istorijskim izvorima drama „Smrt Uroša V“ je štampana tek 1841. godine, da li zbog prerane smrti autora, ili zbog uticaja mitropolita nije poznato. Na fasadi kuće u Miletićevoj 23, u centru grada, gde je živela njegova porodica do 1961. godine, stoji spomen-ploča koju je izradio čuveni vajar Jovan Soldatović. Ploču su postavili Matica srpska i Srpsko narodno pozorište, a njoj piše da je u „u ovoj kući rođen 1805. godine Stefan Stefanović, pisac drame „Smrt Uroša V“.
Koliki je uticaj Stefan Stefanović imao na srpsku književnost i kog kvaliteta je bila tragedija „Smrt Uroša V“ govori i činjenica da je:
– Srpsko narodno pozorište i Narodno pozorište obeležili su stogodišnjicu smrti Stefanovića.
– Božidar Kovačević rekao da bi Stefanović, da nije umro mlad, za sprsku dramu značio koliko i Sterija za komediju.
– Jovan Deretić kratko spomuo Stefanovića u svom delu „Istorija srpske književnosti“ u kojoj navodi da je najviše obećavao i da su mu i pesme i tragedija napisane dobrim narodnim jezikom, dok za njegovu dramu kaže da je jedna od najboljih srpskih tragedija XIX veka.
Preuzmite android aplikaciju.
