Na današnji dan se navršava 105. godišnjica odluke Velike narodne skupštine Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena Banata, Bačke i Baranje održane u Novom Sadu 25. novembra 1918, na kojoj je doneta odluka o prisajedinjenju Vojvodine Kraljevini Srbiji.
Zasednje Velike narodne skupštine Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena Banata, Bačke i Baranje 25. novembra 1918. održano je u zdanju novosadskog hotela „Sloboda“. Tada je to zapravo bio „Grand hotel Majer“, potom premenovan u „Sloboda“.
Skupštinu je sačinjavalo 757 poslanika izabranih u svim delovima Vojvodine u skladu s proglasom Srpskog narodnog odbora od 17. novembra. Model je podrazumevao jednog poslanika na hiljadu građana. Među poslanicima je bilo 578 Srba, 84 Bunjevca, 62 Slovaka, 21 Rusin, 6 Nemaca, 3 Šokca, 2 Hrvata i jedan Mađar.
Zanimljivo je da se među poslanicima nalazilo sedam osoba ženskog pola, iako u to vreme u evropskim državama one još uvek nisu imale pravo glasa.
Skupštinu je kao najstariji poslanik otvorio prota Jovan Hranilović (unijatski sveštenik, pesnik, žurnalista). Zasedanje Skupštine vodio je dr Ignjat Pavlas, advokat, poznati srpski nacionalni radnik. Osim Pavlasa najistaknutiju ulogu imao je Jaša Tomić. Upravo Tomić je pročitao odluke Skupštine kojima je proglašeno prisajedinjenje Vojvodine Kraljevini Srbiji.
Prisustvovala je i delegacija Sremaca koji su prethodnog dana u Rumi, pod rukovodstvom Žarka Miladinovića, na Velikom narodnom zboru proglasili pripajanje Srbiji. Zbor je sačinjavalo približno 700 poslanika raznih krajeva Srema.
Donete su takođe odluke o obrazovanju lokalnih organa uprave. Na čelo pokrajinske vlade, nazvane Narodna uprava za Banat, Bačku i Baranju izabran je dr Joca Lalošević, a Velikim narodnim savetom, kako je nazvana Skupština, rukovodio je Slavko Miletić.
Ideju o prisajedinjenju Kraljevini Srbiji vezujemo za neumornu borbu Svetozara Miletića i osnovne postulate njegove politike.
Pobede vojske Kraljevine Srbije, slom Austrougarske, simbolički vraćaju Svetozara Miletića i njegove nezaboravljene ideje.
Njegova ideja, misao, govori, tekstovi, podsećaju na vreme kada je jedan istinski velikan stvarao i gradio ideju koja je okupila i ujedinila Srpstvo u Monarhiji- Srpska Vojvodina, kao Zavet postojanja, kao simbol neumorne borbe i stradanja, kao zalog za srpsko oslobođenje i ujedinjenje.
Iz tog razloga Svetozar Miletić ostao je besmrtni vođa Srba u Monarhiji i simbol Srpske Vojvodine.
Pred samu Veliku narodnu skupštinu postojale su dve struje koje su imale različite ideale o budućnosti Vojvodine.
Prva je zastupala ideju da se Vojvodina priključi Kraljevini Srbiji, dok je druga zastupala ideju da se poveže sa Narodnim većem Slovenaca, Hrvata i Srba u Zagrebu, nakon čega bi se kasnije stvorila jedinstvena jugoslovenska država.
Stoga se posebna veličina pridaje Jaši Tomiću koji je, u to vreme, sa svojim sledbenicima aktivno zagovarao stavove da stvaranje Vojvodine, kakvu danas znamo, može da bude ostvareno isključivo putem prisajedinjenja sa Srbijom.
Ostao upamćen govor Jaše Tomića na Velikoj narodnoj skupštini, u kojem je između ostalog rečeno: „Mi najpre treba da obučemo srpsku košulju, jer nam je bliža, a tek onda da se zaodenemo jugoslovenskim ogrtačem“.
Bio je to dalekovidi odgovor na nastojanja iz Zagreba da sve jugoslovenske zemlje dotadašnje Austrougarske nastupe zajedno prema Beogradu.
Tomić je još naglasio: „Srbija ovenčana slavom iz balkanskih i Prvog svetskog rata i nepriznata Država Slovenaca, Hrvata i Srba skrpljena od delova Austrougarske nikako ne mogu biti ravnopravi činioci ujedinjenja“.
Između ostalog rekao je i: „Od srca ćemo u Jugoslaviju, ali naš put tamo vodi samo preko Beograda. Ako ne nađemo u Jugoslaviji Srbiju i Crnu Goru nemamo u Jugoslaviji drugo tražiti!“
Iako je bilo različitih tumačenja poslanici su jednoglasno odlučili da se Vojvodina najpre priključi Kraljevini Srbiji, a da potom može slediti šire jugoslovensko ujedinjenje.
Prisajedinjenje je bilo plod vekovnog sna Srba iz Vojvodine za priključenje matici Srbiji, stoga se donošenje ove odluke smatra jednim od najznačajnijih događaja na prostoru na kome već vekovno Novi Sad mirno leži i veoma bitnim događajem za, generalno, celu Srbiju.
Srbi iz Vojvodine nikada nisu prežalili ukidanje Vojvodine obrazovane 1848. na Majskoj skupštini u Sremskim Karlovcima, koju je bečki dvor ukinuo 1861. Formalni naziv od 1849. bio je „Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat“.
Iako kratkotrajna, Srpska Vojvodina bila je inspiracija i ideal intelektualnim i političkim prvacima Srba sa ovih prostora u narednim decenijama. Ona je predstavljala sinonim za slobodu i podsećanje na neumornu, tešku borbu našeg naroda za opstanak i očuvanje identiteta.
Nekoliko dana posle Velike narodne skupštine, 1. decembra 1918. regent, kasnije kralj, Aleksandar proglasio je u Beogradu stvaranje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Prvobitno je zapravo korišćen termin – kraljevstvo.
Godine 1929. zemlja je preimenovana u Kraljevina Jugoslavija.
U skladu s novom upravnom podelom Vojvodina je tada postala sastavni deo novoobrazovane Dunavske banovine, sa središtem u Novom Sadu, a najveći graditeljski i opšti uspon naš grad duguje upravo tom periodu.
Aleksa Grubešić: Antisrpski sentiment dokumentarnog filma „Ja, Aleksandar: Državni gambit“
Preuzmite android aplikaciju.
