Obeležavajući 81. godinu od mučnog i teškog zločina u Bačkoj, kolektivno sećanje na nedužna i nevina lica koja su stradala u tzv. novosadskoj raciji prisutno je kod svih žitelja Novog Sada, ali i države Srbije.
Stradalih lica bilo je mnogo, a jedan i od njih je i Ignjat Pavlas, čuveni novosadski advokat koji se svojim angažovanjem istakao u javnom životu Novog Sada, a pogotovo u svom zalaganju za prisajedinjenje Vojvodine Kraljevini Srbiji.
Ko je bio Ignjat Pavlas?
Ignjat Pavlas bio je istaknuti novosadski advokat koji je zajedno sa svojom ženom izgubio život u zloglasnoj novosadskoj raciji 23. januara 1942. godine.
Pavlas je rođen 1886. godine u Gornjem Miholjcu.
U Novi Sad je došao sa svojih 26 godina u kome je 1912. godine, kao doktor pravnih nauka, otvorio svoju advokatsku kancelariju.
Njegovo upoznavanje sa Novim Sadom nije bilo tek nakon svršetka njegovih studija, već tokom njegovih srednjoškolskih dana.
Kako je bio običaj u to vreme, sva deca koja su bila nadarena za školu iz okolnih mesta, imali su priliku da se školuju u tada veoma priznatoj i čuvenoj Srpskoj pravoslavnoj velikoj gimnaziji.
Tu su oblikovane ideje koje će voditi mnoge od njih, pa tako i Ignjata Pavlasa. Ideja o prisajedinjenju Vojvodine Kraljevini Srbiji, a kasnije i mnoge druge ideje koje su se pretvarala u najznačajnija dela za srpski rod.
Kao vrstan poznavalac prava, Ignjat Pavlas se navodi kao jedan od osnivača Advokatske komore Vojvodine koja je zvanično počela da postoji 1921. godine.
U Glasniku Advokatske komore Vojvodine, u radu pod nazivom „Sto godina advokatske komore Vojvodine 1921–2021“ navodi se, da se želja za osnivanjem srpske pravne akademije javljala kod srpskih intelektualaca još za vreme Austrougarske i da je postojao dobar razlog zbog velikog broja pravnika i advokata u tada okupiranoj srpskoj teritoriji.
Naime, kako se navodi u članku, srpski pravnici su imali tada jedne od retkih prava, prava da osnuju svoje kancelarije i da se slobodno bave advokaturom, dok su javne ustanove i državni poslovi i dalje bili zabranjeni za Srbe.
Takođe jedan od razloga zašto su većina advokata i pravnika bila uključena u politički život jeste, kako se tačno navodi u članku, da su advokati bili osnovna snaga tadašnjeg ne samo političkog, već i kulturnog života među Srbima u Ugarskoj. Treba se samo prisetiti i velikana Novog Sada, advokata, gradonačelnika i političara Svetozara Miletića.
Baš kao što je Miletić vodio pravnu i političku borbu za bolje sutra, tako je i Ignjat Pavlas uradio mnoge značajne stvari za stanovnike Novog Sada, ali i za sve druge žitelje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Doprinos Ignjata Pavlasa srpskoj zajednici
Naime, doprinos Ignjata Pavlasa se ne vidi samo kroz zalaganje za osnivanje Advokatske komore Vojvodine, već i kroz mnoge druge inicijative.
Često se ime Ignjata Pavlsa vezuje i za sokolsko društvo čiji je i on sam bio član, a i jedno vreme starešina (Bačke sokolske župe).
Sa druge strane Pavlas je iskoristio sve svoje političke konekcije, ali i funkcije koje je nosio – bio je pre prisajedinjenja Vojvodine, za vreme Austrougarske vlasti, potpredsednik Srpskog narodnog odbora, a Jaša Tomić bio je predsednik. Nakon prisajednjenja Vojvodine Kraljevini Srbiji Ignjat Pavlas je bio i narodni poverenik za narodne poslove.
U periodu između dva svetska rata Ignjat Pavlas je izdejstvovao i osnivanje prvog planinskog društva u Vojvodini „Fruška Gora“.
Istovremeno je bio i predsednik planinskog društva, ali i veslačkog kluba „Danubius“.
Pavlas se posebno pamti u istoriji kao jedan od intelektualaca koji se pridružio demonstracijama protiv pristupanja Trojnom paktu.
Smrt Ignjata Pavlasa na današnji dan pre 81. godinu
O njegovim delima, možda je i malo toga ostalo zapisano i ko zna šta bi se još moglo dodati, da te hladne januarske noći, kada je progom mađarskih fašista dostigao vrhunac, nije izgubio život.
Ignjat Pavlas kao istaknuti intelektualac, veliki rodoljub, školovani i ugledni građanin Novog Sada, protivnik fašističkog režima, u noći 23. januara 1942. godine, u jeku Novosadske racije, sa ženom Olgom bačen je u ledeni Dunav.
Te noći zajedno sa velikim brojem svojih sugrađana, podelio je tužnu i monstruoznu sudbinu, daveći se u velikom ledu i bolu, umirajući u jednom porazu; društvenom i kulturnom, u porazu jedne borbe za koju se godinama pre borio.
I sada, nedovoljno spomenut među građanima, možda nekada izazove sećanje kod Novosađana kada prođu ulicom u centru grada koja nosi njegovo ime ili zastanu ispred kuće u kojoj je Pavlas živeo, u Železničkoj 10.
Kako god, bar na današnji dan, Ignjat Pavlas zaslužuje pomen.
Šta je Novosadska racija i zašto se obeležava njena godišnjica?
Preuzmite android aplikaciju.
