Da li ste znali da šam-dud u Pećkoj patrijaršiji na Kosovu i Metohiji, najstarije zaštićeno stablo Srbije i manastir Krušedol na Fruškoj gori povezuje jedna istorijska ličnost?
U pitanju je patrijarh Arsenije III Čarnojević.
Crni dud ili “šam-dud” u Pećkoj patrijaršiji na Kosovu i Metohiji star je više od 750 godina, a ispod njegovih krošnji Arsenije III Čarnojević je 1690. godine okupio sve viđenije Srbe sa Kosova i Metohije i odlučio da krene u veliku seobu Srba preko Save i Dunava. Posle tog skupa je odlučeno da srpski narod krene u veliku seobu za Vojvodinu.
Arsenije III Čarnojević je ostatak života proveo vodeći borbu na više frontova: za očuvanje pozicije pravoslavne crkve u krajevima pod Austrijom, zaštitu Srba koji su ostali na Kosovu i za realizaciju carskih privilegija.
Zahvaljujući njegovom zalaganju kod cara Leopolda, koji je potvrdio izbor sedam srpskih vladika, stvoreni su uslovi da se početkom osamnaestog veka razvije Karlovačka mitropolija, kao klica iz koje će iznići savremena Srpska pravoslavna crkva.
Patrijarhu Arseniju nije se ostvarila želja da se u poodmakloj starosti vrati u Peć. Umro je u Beču, 28. oktobra 1706. godine, a sahranjen je ispod praga crkve u manastiru Krušedol na Fruškoj gori.
“Šam-dud” u Pećkoj patrijaršiji na Kosovu i Metohiji
Za najpoznatiji i najstariji šam – dud u Pećkoj patrijaršiji, koji se nalazi na samo petnaestak metara od ulaza u portu, pouzdano se zna, jer ima najviše izvora i dokaza, da je star ravno 752 ili 753 godine. Kako je zabeleženo u brojnim manastirskim i drugim knjigama, njega je u jesen 1269. ili u proleće 1270. godine zasadio treći srpski arhiepiskop Sava II. Zasađen je 223 godine pre otkrića Amerike i 120 godina pre Kosovskog boja koji se dogodio 1389. godine i 17 godina nakon proglašenja Pećke patrijaršije za sedište srpskih episkopa i patrijarha 1253. godine.
“Šam – dud cveta svake poslednje nedelje u aprilu i još uvek dobro rađa i daje slatke plodove. Uglavnom sok pravimo od zrelih dudinja. Održavamo ga i čuvamo, a on pamti vekovnu srpsku istoriju. Ispod njegovih krošnji Arsenije III Čarnojević je 1690. godine okupio sve viđenije Srbe sa Kosova i Metohije i odlučio da krene u veliku seobu Srba preko Save i Dunava”, saznajemo od monahinja u Pećkoj patrijaršiji.
Iz sedam i po vekova starog duda iznikla su već tri velika mlada i jaka izdanka.
“To je dobar znak za srpski narod i kazuje da će srpski narod ponovo iznići u Metohiji i da će se Metohija podmladiti i napuniti opet srpstvom”, uvereni su u ovoj srpskoj svetinji.
Zavod za zaštitu prirode Srbije stavio je pod zaštitu šam – dud (na lat. – Morus nigra) u Pećkoj patrijaršiji 1957. godine kao spomenik prirode i kao prirodno dobro prve kategorije.
U velikoj oluji i nevremenu 1950. godine od udara groma dud se raspuknuo, prepolovio, ali je ostao ”živ”. Od 1987. godine više podupirača je postavljeno pod njegove grane kako ne bi pale na zemlju. Šam – dud je viši od osam metara, a krošnja ima prečnik šest metara.
U Evropi zvanično ne postoji dud stariji od 250 godina, a svaki od tri duda na Kosmetu, šam – dud u porti Pećke patrijaršije, dud – murika u porti crkve svetog Đorđa u Rudniku kod Srbice i kara – dud, pored Muratovog turbeta na Gazimestanu, predanja kažu, su stariji od 700 godina.
Manastir Krušedol
Manastir Krušedol na Fruškoj gori je osnovan početkom 16. veka i zadužbina je poslednjih srpskih despota u Sremu – porodice Branković.
Jedno vreme predstavljao je sedište mitropolije.
U ovom manastiru nalaze se ostaci moštiju svetih Brankovića (despota Đorđa Brankovića i njegovih roditelja, Angeline i Stefana Brankovića), ali i drugih značajnih Srba (patrijarh Arsenije III Čarnojević, vojvoda Stevan Šupljikac, knjeginja Ljubica Obrenović, kralj Milan Obrenović i drugi).
Zbog bogate istorijske riznice, čuvenog ikonostasa i mnogih relikvija, ovo je bio jedan od najznačajnijih srpskih manastira.
Raspeće iznad ikonostasa u manastiru Krušedol je replika raspeća u Pećkoj patrijaršiji, iz koje je patrijarh Arsenije Čarnojević, jedan od besmrtnika koji počiva u Krušedolu, 1690. godine poveo Srbe u veliku seobu.
Hram je sagrađen u stilu srednjovekovne moravske škole.
Za razliku od većine fruškogorskih manastira, Krušedol u Drugom svetskom ratu nije pretrpeo oštećenja, ali je manastirska riznica opljačkana.
Preuzmite android aplikaciju.
