Glavni grad Srbije, 11. i 12. oktobra biće domaćin jednog od najvećih spoljnopolitičkih događaja u svetu, samita povodom šezdesetogodišnjice prve konferencije Pokreta nesvrstanih. Učešće je najavilo više od stotinu delegacija, predvođenih sa oko četrdeset šefova država, premijera ili ministara. Posebnu težinu tom samitu daće dolazak ruskog ministra inostranih dela Sergeja Lavrova, čija zemlja, kao i Srbija, ima status posmatrača u toj organizaciji.
Pokret nesvrstanih nastao je tačno pre šezdeset godina na konferenciji upravo u Beogradu, a jedan od inicijatora njegovog formiranja bio je tadašnji jugoslovenski lider Josip Broz Tito. Na tom prvom samitu 1961. godine učestvovalo je dvadeset i pet zemalja, a pored Tita, kao domaćina, posebnu težinu konferenciji dali su indijski premijer Nehru i predsednici Egipta i Indonezije, Naser i Sukarno.
Pokret je formiran u jeku Hladnog rata, odnosno, sukoba dva ideološki suprotstavljena politička saveza, zapadnih demokratskih zemalja predvođenih SAD-om i istočnih komunističkih država pod liderstvom SSSR-a.
Upravo u to vreme dešavao se proces oslobađanja brojnih azijskih i afričkih zemalja od svojih evropskih kolonijalnih gospodara. Broj novih država u svetu dramatično se uvećavao, a i jedan i drugi politički savez želeo je da ih stavi pod svoju kontrolu.
Zahvaljujući tome što su te „nove države“ prirodno gravitirale Istočnom bloku, jer su na Zapadu bili njihovi donedavni kolonijalni upravitelji, pretila je opasnost od širenja uticaja globalnog komunizma.
Međutim, to se na kraju nije dogodilo i to upravo zahvaljujući Pokretu nesvrstanih. Okupljajući sve te države nastale raspadom kolonijalnih imperija, kao i one koje su želele da ostanu po strani tog velikog sukoba, Pokret je odigrao važnu političku ulogu na globalnom planu. Postao je treći činilac u međunarodnoj političkoj areni gde se vodio bespoštedni obračun između Istoka i Zapada.
Nije slučajno to što je Jugoslavija bila domaćin prve konferencije Nesvrstanih.
Tito je nakon Drugog svetskog rata svoju zemlju držao čvrsto vezanu za Istočni blok, a u svom antizapadnom aktivizmu prednjačio je naspram ostalih komunističkih lidera. Međutim, nakon njegovog sukoba i razlaza sa vođom globalnog komunizma, Josifom Viserionovičem Džugašvilijem Staljinom, situacija se dramatično promenila.
Jugoslavija se prvo našla usamljena, između dva međusobno suprotstavljena bloka, da bi postepeno počela popravljati svoje odnose sa Zapadom. Približavanja Jugoslavije Zapadnom bloku imalo je svoje granice. Tito nije želeo da se odrekne komunističkog sistema i svoju zemlju utopi u NATO.
Naprotiv, planirao je da se drži neutralno u tom globalnom sukobu. Zato, nakon Staljinove smrti, odnosi Jugoslavije i Sovjetskog saveza su počeli da otopljavaju, ali bez Titove namere da Jugoslaviju vrati pod dominantan uticaj Kremlja. Samim tim, od sredine pedesetih godine prošlog veka Jugoslavija je već bila „nesvrstana“, da bi od 1961. godine postala i jedan od lidera pokreta pod tim imenom.
Jugoslavija je, samim tim, odigrala značajnu ulogu u Hladnom ratu. Ne samo da je svojim razlazom sa SSSR-om 1948. godine razbila monolit Istočnog bloka i prva ozbiljno uzdrmala njegovo jedinstvo, nego je okupljajući Nesvrstane sprečila da te zemlje mahom odu ka komunističkom savezu. Takav scenario nesumnjivo se razvijao u korist zapadne alijanse, jer je time sprečeno jačanje uticaja njihovih oponenata.
Jugoslavija, kao osnivač Pokreta, stekla je i poseban ugled kod država koje su pripadale Nesvrstanima.
Ostvarene je kvalitetna politička i ekonomska saradnja od koje je zvanični Beograd imao značajnu korist. Nažalost, nakon raspada Jugoslavije, naša zemlja je potpuno zanemarila saradnja sa Pokretom nesvrstanih. Kada uzmemo u obzir da se tu radi o 120 zemalja članica i 17 država posmatrača tek onda nam postaje jasno koliko je takva politika bila pogrešna.
Pokret nesvrstanih okuplja najviše država posle Organizacije Ujedinjenih Nacija i uglavnom ga čine zemlje u razvoju. Tržišta tih država su pristupačnija za veliki broj naših proizvoda, koji u razvijenim zemljama ne mogu da izdrže prejaku konkurenciju. Sem toga, zahvaljujući dugogodišnjoj saradnji, imali smo već izgrađene pozicije u tim državama, što je našim privrednicima moglo mnogo toga da olakša.
Nažalost, zahvaljujući nemarnosti i neodgovornosti ta šansa nije iskorišćena.
Samit Pokreta nesvrstanih koji će se održati u Beogradu prilika je da te greške iz prošlosti bar donekle saniramo.
Obnavljanje starih prijateljstava i pokidanih veza biće i više nego korisno za našu ekonomiju, jer značaj ni jednog tržište ne smemo potceniti. Kada na to dodamo i važnost političke saradnje sa tim državama, u svetlu naše borbe za očuvanje teritorijalnog integriteta, svrsishodnost ovog samita dodatno dobija na težini.
Svakako da naša diplomatija neće propustiti priliku da neke zemlje podstakne na preispitivanje, kada je u pitanju njihovo priznanje samoproklamovane nezavisnosti naše južne pokrajine. Isto tako, ohrabriće one države koje to nisu učinile da u takvom stavu i istraju. Zato, slobodno možemo zaključiti da su Nesvrstani ponovo u Beogradu i da je to odlična vest za Srbiju.
Autor: Srđan Graovac
Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.
Prethodni autorski tekst Srđana Graovca možete pročitati ovde
Srđan Graovac: Ko je Olaf Šolc i može li biti lider od svetskog formata?
Preuzmite android aplikaciju.
