Početna > Novi Sad

Novi Sad Novosadske priče

Priča o novosadskim zanatlijama

Jedni od prvih stanovnika Petrovaradinskog Šanca (kako se tada zvao Novi Sad) uz trgovce bili su i zanatlije.
Foto: Wikimediacommons/Darton & Harvey

Kada se priča o istoriji Novog Sada, treba imati u vidu da je Novi Sad kupio, a ne dobio status slobodnog kraljevskog grada, najviše zahvaljujući trgovcima i zanatlijama, koji su potrebna novčana sredstva prikupili.

Zajedno sa razvojem grada dolazi do uspona zanatstva i osnivanja prvih cehova. Prvi ceh organizovali su vidari, a nedugo zatim i ostale zanatlije slede njihov primer.

Po popisu sa početka 18. veka u Petrovaradinskom Šancu bilo je 13 zanatskih radionica, dok ih je prema podacima iz 1772. godine bilo 425.

Ukidanjem feudalnog cehovskog sistema zakonima iz 1850. i 1872. godine, dolazi do formiranja prvih zanatskih zadruga.
Foto: Wikimediacommons/Unknown author

Novosadska korporacija osnovana je 1907. godine, a počinje sa radom naredne godine, 1908. Rad Korporacije sastojao se u vođenju evidencije o članovima, učenicima, primanju šegrta na izučavanje zanata, sklapanju ugovora između poslodavaca i roditelja.

U ranijoj prošlosti grada najviše su bili razvijeni ćurčijski, kapamadžijski, čizmarski, kujundžijski, bravarski i kazandžijski zanat, a čak su i pojedine ulice u gradu ponele naziv po zanatlijama koje su u njima bile najzastupljenije.

Značajan podatak o zanatstvu u Novom Sadu u periodu između dva svetska rata svakako predstavlja prvi spisak po strukama članova Novosadske zanatlijske korporacije iz 1927. godine. Na zahtev Saveta grada Novog Sada oni šalju ovaj dokument 30. septembra 1927, a uz dokument šalju i spisak svojih članova koji su umrli ili su se odselili van grada. Po ovom spisku, Novosadska korporacija je imala 1249 registrovanih članova u 71 različitoj zanatskoj delatnosti.

Na osnovu Zakona o radnjama iz 1931. godine Novosadska korporacija menja ime u Udruženje zanatlija.

Prema podacima iz 1933. godine u Novom Sadu bilo je registrovano 1372 zanatske radionice. Pored samog broja, iz tih podataka zapažamo pojavljivanje novih zanata, kao što su elektroinstalateri, auto-električari, auto-mehaničari, dok dolazi do smanjenja broja kožarskih i tekstilnih radionica.

Koliko je Udruženje zanatlija Novog Sada bilo aktivno, najbolje govori podatak da su se  posle više decenijskih nastojanja, tokom 1934. godine konačno ostvarili njihovi snovi i napori da se dođe do jednog zajedničkog sedišta novosadskih zanatlija.

Naime, te godine je  hotel „Dva anđela“ na Trgu Matrije Trandafil prodat na javnoj licitaciji, a novi vlasnik postalo je više zanatskih udruženja, i to: Zadruga Srba Zanatlija Novosađana, Srpsko Zanatlijska Pevačko Društvo Neven, Kolo Srpske Zanatlijske Omladine i Udruženje Zanatlija za grad Novi Sad.

Razvoj industrije negativno je uticao na zanatstvo u Novom Sadu. Broj registrovanih zanatskih radionica pre izbijanja Drugog svetskog rata 1945. iznosio je 1515.

Posle Drugog svetskog rata učenje zanata i stručno obrazovanje prolazi kroz više oblika kraćeg ili dužeg veka.
Foto: Gradske info

Zanatske škola obnavlja rad u novoj državi u novoj organizaciji kao pre rata. Učenici u prepodnevni časovima idu na praksu, u mogućnosti ratom razorene države. Pa tako učenici građevinske i mašinske struke obilaze izgradnju novog mosta na Dunavu, praksa krojača i obućara odvija se na otvorenom, jer su postrojenja Sloge i Bate uništena, fabrika lanaca i pekara Danubius u današnjoj Radničkoj, tek obnavljaju svoje pogone koji su stradali u bombardovanju.

Razvoj industrije u drugoj polovini 20. veka i primena mašina oterali su u zaborav mnoge stare zanate.
Foto: Gradske info

Iz godine u godinu gasile su se zanatske radionice, a samim tim i pojedini smerovi u stručnim školama.

Danas, Udruženje samostalnih zanatlija Novog Sada, uz veliku pomoć Grada Novog Sada, čuva sećanje na stare zanate i pokušava da oživi ona zanimanja koja su u međuvremenu ugašena.

Posredstvom Grada Novog Sada i Nacionalne službe za zapošljavanje, a sredstvima AP Vojvodine, u nekoliko navrata je organizovana obuka nezaposlenih lica za stručno osposobljavanje u pojedinim zanatima.

Kada su u pitanju stari zanati za koje su se obučavali nezaposleni to su: zlatari, kožna galanterija, izrada suvenira od drveta i gline, kazandžija, knjigovezac i restauracija knjiga, graveri, juveliri, izrada umetničkog veza, tkanje damasta i platna, izrada predmeta od gvožđa, kovači, sarači, stolari, obućari, izrada senila, restauracija fijakera, berberi, užari, kamenoresci, drvodelje, restauracija stilskog nameštaja, časovničari i srodni zanati.

Foto: Gradske info

Takođe, sredstvima Grada, a pod stručnim nadzorom Zavoda za zaštitu spomenika kulture Grada Novog Sada, obnovljena je zgrada Zanatskog doma.

Tradicionalno novosadske zanatlije se okupljaju u Zanatskom domu, a u ovom zdanju se održavaju i sva svečarska dešavanja koja su vezana za novosadske zanatlije.

Novosadski korzo – mesto gde se šetalo i izlazilo, da bi se videlo i bilo viđeno

 

Preuzmite android aplikaciju.