Nikolajevska crkva je postojala već 1733. godine, a prema nekim izvorima možda i par godina ranije.
Crkva ima pravougaonu osnovu sa polukružnom svodom na istočnoj i četvorostranim zvonikom na zapadnoj strani. Uz zvonik osnova je proširena sa dve manje podzvonarske prostorije. Krov je naglašene visine i nadvišen kupolom kruškastog oblika koja je pokrivena limom.
Posebno se ističu u dve pozlaćene kupole koje su podignute u ruskom carskom stilu te podsećaju na kijevske i petrovgradske hramove.
Masivan zapadni zid, sa poluobličasto konstruisanim portalom, naknadno je dozidan.
Pun naziv ove crkve je Crkva prenosa moštiju Svetog Nikole, ali pošto Novosađani vole da skraćuju nazive, poznatija je pod nazivom Nikolajevska crkva.
U narodu je jedno vreme bila poznata kao Nedeljkova crkva, po svom ktitoru Nedeljku Bogdanoviću koji ju je podigao.
Nalazi se na adresi Nikole Pašića bb, na mestu gde se ulica Nikole Pašića uliva u Trg Marije Trandafil, pomalo zaklonjena zelenilom i neprimetna za većinu prolaznika, posebno tokom meseci kada drveće u porti olista.
Za ovu crkvu se može reći da je imala težak život.
Kao i u slučaju najstarijeg novosadskog spomenika, o istoriji crkve malo se zna, jer su arhivski zapisi stradali u bombardovanju iz 1849. godine.
Ono što je poznato je da je tokom bombardovanja crkva teško oštećena i gotovo srušena, a njenu obnovu su među prvima značajnim sredstvima pomogli čuveni novosadski dobrotvori Jovan i Marija Trandafil, kao i Jovan Polit i Ananije Dera.
Prikupljena su određena sredstva i crkva je ponovo stavljena pod krov. Međutim, kako novca za unutrašnju obnovu nije bilo dovoljno, i pored velikih napora de se prikupe potrebna sredstva, ono što je ostalo od crkve dugo vremena je služilo kao vojni magacin.
Obnovljena je tek negde oko 1860. godine, kada joj je i vraćena prvobitna namena.
Ikonostas je 1863. godine oslikao novosadski slikar Pavle Simić, a primetan je uticaj nemačkog nazarenskog slikarstva, sa kojim se verovatno upoznao tokom studija slikarstva na Akademiji u Beču, dok se zidne slike pripisuju Dimitriju Petroviću Kerefeki, Nikoli Dimšiću i Živku Petroviću.
Na zidovima su sačuvane kompozicije i pojedinačne figure svetitelja koje su slikane tehnikom ulja. Na prozorima hrama, 1933. godine postavljeni su vitraži koje je radio slikar ruskog porekla, Vladimir Kuročkina.
Sudbinu iz 1849. godine Nikolajevska crkva je ponovo doživela tokom bombardovanja Novog Sada 6. aprila 1941. godine, kada je takođe oštećena.
Zbog teških oštećenja koja je kroz istoriju doživela, crkva je siromašna i slabo opremljena. Na zidovima nema kitnjastih ukrasa, belina prostora ispunjava hram.
Od zanimljivosti vezanih za ovu crkvu vredi istaći da je jedno vreme služila kao bogomolja Grcima i Cincarima koji su se doselili u Novi Sad.
Od znamenitih Novosađana u njoj su sahranjeni veliki novosadski dobrotvori Jovan i Marija Trandafil.
Takođe, u ovom hramu svoju decu su krstili svetski poznati naučnici Albert Ajnštajn i Mileva Marić.
Eduard i Albert (Mlađi) Ajnštajn, kršteni su po pravoslavnom obredu po želji njihovog dede Miloša Marića na Malu Gospojinu 20. septembra 1913. godine. Kum deci je bio porodični i stranački prijatelj Lazar Marković.
Priča o Sabornoj crkvi u Novom Sadu i najstarijem novosadskom spomeniku
Preuzmite android aplikaciju.
