Uloga medija u društvu jeste prenošenje određenih poruka, ali i oblikovanje zajedničke svesti mase. Štamapni mediji, kao jedna vrsta medija, su se tek u 15. veku, nakon Gutenbergovog otkrića, mogli pronaći, doduše u malom broju primerka, kao informativno glasilo, pretežno na teritorijama tadašnje kraljevine Engleske i Hazburškog carstva.
Štampani mediji kakve danas poznajemo, popularnost su stekli u 17. veku od kada se beleži njihov progresivni rast. Velika popularnost, uticajnost i zarada od štamapnih medija zadržaće se u svetu, sve do pre dve decenije kada štamapne medije polako zamenjuje digitalna forma.
U Srbiji su se prvi štamani listovi prvobitno izdavali u Veneciji, Beču i Pešti, ali se vremenom ta delatnost izmenila i prebacila u druge veće srpske gradove.
Novi Sad je među prvim srpskim gradovima iskoristio konekcije u tadašnjim bogatim evropskim prestonicama i svoju štamparsku delatnost podigao na viši nivo prednjačeći u broju štampanih medija naspram svih drugih većih gradova i prestonica, uključujući i Budimpeštu.
Pamti se prvi sprski časopis Slavenoserbski magazin izdat 1768. godine čiji je osnivač bio Zaharije Orfelin koga vežemo za Novi Sad jer je u njemu živeo. Časopisi Zastava i Branik nisu bili prvi novosadski politički listovi, ali se pamte kao veoma uticajni i popularni.
Zastava je nastala tačnije 1866. godine, 19 godina ranije u odnosu na Branik, i bila je glasilo srpskenarodne radikalne stranke.
Ideja za osnivanje političkog lista „Zastava“
„Zastava“ pre svog osnivanja 1866. godine, imala je preteču časopis „Srbski dnevnik“ iz 1852. godine za koji je pisao Svetozar Miletić. I Srbski dnevnik baš kao i kasnije Zastava osnovane su sa idejom da propagiraju srpske interese, ali i da očuvaju sećanje i običajnost u Austrougarskom okruženju.
Srbski dnevnik je politički časopis koji je izlazio u Novom Sadu u periodu od 1852-1864. godine.
Nakon što je prestao sa štampom Srbski dnevnik, samo dve godine kasnije osniva se politički list „Zastava“, za čije osnivanje je zaslužan niko drugi nego Svetozar Miletić.
Miletić je pisao i Srbski dnevnik, gde je prvobitno širio glas srpskog naroda koji je sredinom 19. veka bio podvrgnut progonu koji je ostavio posledice po srpsku zajednicu koja je pre mađarske revolucije bila poprilično jedinstvena i brojna.
Tekstovi u časoposu „Zastava“ bili su objavljivani i uređivani od strane Miletića. Glavne teme su bile vođene oko ideje sticanja ravnopravnosti srpskog naroda u tadašnjoj, bivšoj zemlji Austrijskog carstva, Vojvodstvu Srbije i Tamiškog Banata.
Miletić je inače bio poznat kao osoba neumornog duha i visokog intelekta koji je okupljao sve druge znamenite ličnosti kako bi se zajednički očuvao kulturološki dignitet srpskog roda, kao i da bi kolektivno delovali u tadašnjem okruženju.
Osnivanje političkog lista „Zastava“ delovalo je kao logično rešenje u odnosu na tadašnje sužene mogućnosti srpske elite. Kroz ovaj list davale su se refleksije o raznim društvenim situacijama i položajima naroda unutar carstva, ali se i dopiralo i do naroda kroz različite tekstove.
Politički list Zastava izlazio je od 1866. pa sve do 1929. godine kada je u okviru Šestojanuarske diktature kralja Aleksandara I Karađorđevića cenzurisana sva štampa u tadašnjoj Kraljevini SHS u čijem sastavu se nalazila i prisajedinjena Vojvodina.
Politička pozadina novosadskog lista „Zastava“
U vreme raznih previranja unutar Austrougarske, pre nego što se časopis „Zastava“ i osnovao, njenog osnivača Svetozara Miletića su, usled pobunjeničkih ideja protov tadašnje vlasti, nekoliko puta progonili.
Od 1849. godine pa sve do ranih šezdesetih godina 19. veka Miletić se izuzeo od političkog delovanja.
Njegove refleksije u novinskim listovima bile su njegov prihod revoluciji tih godina.
Zvanično, sa pokretanjem časopisa Zastava, Miletić postaje opet borben u svojim revolucionarnim idejama, s toga od tadašnje vlasti biva osuđen na zatvor.
Stranka koju je Svetozar Miletić osnovao poklapala se sa idejama njegovog političkog lista. Naime, stranka pod nazivom Srpska narodna slobodoumna stranka osnovana je 1861. godine i imala je za cilj rešavanje nacionalnog pitanja u Ugarskoj, uspostavljanje i razvoj prava, državnost Hrvatske, prava drugih narodnosti, itd. Odbor SNSS činili su tada poznati žitelji Ugarske, od Miše Dimitrijevića, do Laze Kostića, Nike Maksimovića, itd.
Pozadina časopisa, sinhronizovano osnovnim načelima Miletićeve političke stranke, krila je snažnu želju da inkorporira kroz tesktove ideju slobode drugih naroda u Austrougraskoj monarhiji, sa naglaskom na Srbe.
U časopisu Miletićevo lično angažovanje slabi nakon što je on više puta uhapšen od strane ugarske vlasti jer se zalagao za nezavisnost Srba u monarhiji. U tim momentima, kada kada se Miletićev autoritet prinduno ruši, stranka, a neminovno u tom slučaju i časopis „Zastava“ bivaju razoreni unutar sebe.
1887. godine u stranci dolazi do odvajanja na dve različite frakcije i osnivaju se Srpska narodna radikalna stranka i Srpska narodna liberalna stranka.
Prvi su bili poznati po svojoj žustrini, odbrani sprskih stavova i većem uticaju na seljaštvo, dok drugi kao rezervisaniji, umereniji u svom nastupu i više naklonjeni ka akademskom, učenom sloju ljudi.
U takvim unutarstranačkim previranjima i časopis Zastava trpi promene koja kulminiraju odlukom „Libarala“ da osnuju svoj sopstvni časopis pod nazivom „Branik“.
Zastava od tada biva pod upravom radikalne stranke, ne odvajajući se strogo od Miletićevih prvobitnih ideja i nastavljajući da se zalaže do samog kraja za što bolji položaj Srba unutar buduće Kraljivine SHS.
Preuzmite android aplikaciju.
