U kontekstu tragičnog razdora u okvirima pravoslavne zajednice u Ukrajini, postavljamo jedno jednostavno i logično pitanje.
Kome su administracija Vladimira Zelenskog i kijevske vlasti (ako nisu kanonski ustrojenoj i jedinoj legalnoj, Ukrajinskoj pravoslavnoj crkvi) namenile upravljanje, posed ili vlasništvo nad imovinom Crkve, odnosno pravo neometane upotrebe vekovnih pravoslavnih svetinja i verskih objekata (uključujući i Kijevsko-pečersku lavru) u ovoj državi?
U sve hramove i objekte Ukrajinske pravoslavne crkve, uz podršku ukrajinskih vlasti, neometano se „useljava“ tzv. „Pravoslavna crkva Ukrajine“, nezakonita i od vaseljene nepriznata verska organizacija, koja je i ustrojena u cilju potpunog, nasilnog prekida ove države i njenog naroda sa dihotomijskim tradicijama kod ukrajinskog stanovništva, a sve u cilju potvrđivanja novog, potpuno antiruskog profila ukrajinskog državnog i nacionalnog identiteta.
Naravno, ti procesi ubrazni su nakon početka rata između Rusije i Ukrajine, ali „institucionalni početak“ brisanja tradicionalnog karaktera i ustrojstva pravoslavne crkve u Ukrajini pokrenut je nekoliko godina ranije, tačnije u decembru 2018. godine, kada je formirana pomenuta „Pravoslavna crkva Ukrajine“.
Naime, nakon krvavog „majdanskog prevrata“ iz 2014. godine, „nova, prozapadna Ukrajina“ uz pomoć geopolitičkih centara moći (SAD) pokrenula je sve napore kako bi postigla usvajanje sporazuma između dve nepriznate, nekanonske kvazicrkvene organizacije, koje smo opisivali u prethodnim blogovima. Reč je o međusobno sukobljenim organizacijama, odnosno o tzv. „Ukrajinskoj pravoslavnoj crkvi Kijevskog patrijarhata“, koju predvodi raščinjeni mitroplit Filaret Denisenko, sa jedne strane i tzv. „Ukrajinskoj autokefalnoj pravoslavnoj crkvi“, na čijem čelu se do 2018. godine nalazio „mitropolit“ Makarije, sa druge strane. Vremešni vaseljenski patrijarh Vartolomej I, inače oficir u turskoj armiji, te blizak saradnik američkog političkog estabilišmenta uključio se u višegodišnje pregovore u vezi sa navedenim „crkvenim“ sporazumom.
Poznato je da patrijarh Vartolomej, kome ne manjka i razumljive „staračke sujete“, neguje svojevrsne „papističke ambicije“. U njegovom duhovnom profilu, a onda i u segmentima zvanične crkvene politike Carigradske patrijaršije opstaju težnje da carigradski episkop svoj neformalni položaj „primus inter pares“ uzdigne u rang „pape celokupne pravoslavne vaseljene“, koji su nekoć u doba Romeje ljubomorno štitili tadašnji konstantinopoljski patrijarsi. Carigradska patrijaršija nema svoje vernike, ali zanimljivu okolnost u odnosu Vartolomeja prema crkvenom sporu u Ukrajini čini i činjenica da su pripadnici tzv. „Ukrajinske autokefalne pravoslavne crkve“ u Sjedinjenim Američkim Državama, kao i na zapadu Evrope imali svojevrsnu podršku i zaštitu Vaseljenske patrijaršije, još od treće decenije prethodnog stoleća.
Takođe, Carigradska patrijaršija zadržala je i jurisdikciju nad ukrajinskom dijasporom u SAD, što je samo osnažilo, takođe činjenicu da Vartolomej uživa veliko poverenje i zaštitu, svakako najmoćnije vojne i političke sile na svetu.
Pre pet godina, u kuloarima crkvenih zajednica govorkalo se da su „Vartolomejeve usluge“ raskolničkim kvazicrkvenim organizacijama u Ukrajini, kao i samom kijevskom režimu bile i naplaćene i to u iznosu između 25 i 30 miliona američkih dolara, te da je to bio i jedan od osnovnih razloga angažmana carigradskog patrijarha u crkvenom sporu u ovoj istinski raspolućenoj i napaćenoj zemlji!
Veliki politički dobitak za kijevski režim i njegovu identitetsku politiku bio je tzv. „čin ujedinjenja“ dve raskolničke crkvene organizacije, „Ukrajinske pravoslavne crkve Kijevskog patrijarhata“ i „Ukrajinske autokefalne pravoslavne crkve“ u tzv. „Pravoslavnu crkvu Ukrajine“, koji se dogodio u decembru 2018. godine. Na zaprepašćenje pravoslavnog sveta, usledilo je priznanje te tzv. „crkve“ od strane Carigradske patrijaršije, a onda i uručenje tomosa patrijarha Vartolomeja u januaru 2019. godine, čime je vaseljenski patrijarh, protivno svim principima i kanonskom pravu, uvrstio tzv. „Pravoslavnu crkvu Ukrajine“ u red pomesnih crkava pravoslavne vaseljene.
Jedan od najstrožijih propisa kanonskog prava, o zabrani narušavanja kanonske jurisdikcije na teritorijama pomesnih crkava, na taj način bio je grubo prekršen.
U pogledu kanonske jurisdikcije, teritorija Ukrajine pripadala je (i pripada) Ruskoj pravoslavnoj crkvi, odnosno autonomnoj Ukrajinskoj pravoslavnoj crkvi (do 27. maja 2022. godine) Moskovskog patrijarhata. Nekanonski čin Vartolomeja I pokrenuo je istinsku duhovno-političku „kataklizmu“ u pravoslavnom svetu, koja nije pomogla prevazilaženju crkvenog raskola u Ukrajini.
Naprotiv, on je dodatno usložnjen. Bez obzira što je i u toj tzv. „Pravoslavnoj crkvi Ukrajine“, već u leto 2019. godine ponovo izbio raskol, kada su Denisenko (nezadovoljan što nije on posvećen za „mitropolita Crkve“, kao i zbog činjenice da Vartolomej nije uzdigao rang nekanonskog poglavara „PCU“ u status „patrijarha“, pri čemu je „dostojanstvo ukrajinskog prvosveštenika“ priznato samo u naslovu „mitropolita Kijeva i cele Ukrajine“) i njegovo „krilo crkve“ ponovo ustrojili tzv. „Ukrajinsku pravoslavnu crkvu Kijevskog patrijarhata“, nekanonski čin carigradskog episkopa priznale su samo Atinska arhiepiskopija (Pravoslavna crkva Jelade), Aleksandrijska patrijaršija i Kiparska arhiepiskopija.
Dakle, samo one pomesne crkve, gde su poglavari etnički Grci. Nijedna druga pravoslavna ili orijentalna crkva nije priznala čin raskola koji je pokrenut od strane američke spoljne politike i patrijarha Vartolomeja.
Od 27. maja 2022. godine, suočena sa strahovitim pritiscima od strane kijevskog režima, ali i pred nasilničkim nasrtajima ukrajinskog nacionalističkog pokreta, kanonska Ukrajinska pravoslavna crkva prekinula je veze sa Ruskom pravoslavnom crkvom, te je proglasila punu nezavisnost.
Čak je pripreman i čin mirovarenja, što je odlika autokefalnosti jedne crkve, ali na tim „poslovima“ Ukrajinska pravoslavna crkva zaustavila je svoje aktivnosti. Odvajanje mitropolita Onufrija od Moskovske patrijaršije nije bio dovoljan politički i verski „korak“ za revnosne ukrajinske vlasti. Ponuda Ukrajinske pravoslavne crkve raskolničkim zajednicama da u „međusobnom poverenju, kao i putem pregovora zaleče otvorenu ranu“, te prevaziđu raskol, ekspresno je odbačena i od kijevskog režima, ali i od strane tzv. „Pravoslavne crkve Ukrajine“. Takođe, sličan poziv ruskog patrijarha Kirila doživeo je „istovetnu sudbinu“.
Pri tom, petnaest eparhija Ukrajinske pravoslavne crkve odbacilo je odluku Sinoda u Kijevu o raskidanju veza sa Ruskom pravoslavnom crkvom. Date eparhije nalaze se na teritoriji Ukrajine, koje su prisajedinjene Ruskoj Federaciji, uključujući tu i novoformiranu Krimsku mitropliju (sa tri eparhije). Nesumnjivo, „ruka iz Vašingtona razdrobila je“, a možda i uništila pravoslavnu crkvu u Ukrajini i to na mnogo efikasniji način, nego što su to pokušale da učine Austrougarska i Poljsko-litvanska unija u vekovima pre uspona geopolitičke moći SAD.
U vreme kad drevna Kijevsko-pečerska lavra sve odlučnije „prelazi pod nadzor tzv. Pravoslavne crkve Ukrajine“, a u nameri da za svoje političko-konfesionalne planove dobije podršku pape i Rimokatoličke crkve, prilikom posete Vatikanu, Zelenski je uspeo da skandalizuje „rimsku kuriju“, kao i katoličke vernike.
U skladu sa politikom današnje Katoličke crkve i njene Svete stolice, papa je ostao uzdržan. Prilikom protokolarne razmene darova papa je Zelenskom poklonio „skulpturu sa maslinovom grančicom“, kao simbol mira, dok je ukrajinski šef države pomenutom verskom poglavaru uručio pancir sa likom Bogorodice, pri čemu je lik Bogomladenca, Gospoda Isusa Hrista ostao prefarban crnom bojom i na taj način oskrnavljen.
Bila je to jasna poruka papi, ali i profil nove Ukrajine, koja se na zgarištima okrvavljene zemlje sada uzdiže. Važno je da naglasimo da je do 2022. godine na teritorijama pod kontrolom Oružanih snaga Ukrajine živelo 42% stanovnika, koji su se izjašnjavali da pripadaju zajednici vernika tzv. „Ukrajinske pravoslavne crkve Kijevskog patrijarhata“, dok je njihov broj danas 54%.
Na prostorima pod kontrolom OSU do 2022. godine oko 18% stanovnika izjašnjavalo se da pripada zajednici vernika Ukrajinske pravoslavne crkve Moskovskog patrijarhata. Njihov broj danas ne prelazi 4%. Očigledno je sloboda veroispovesti osnovna vrednost nove Ukrajine!
(kraj)
Autor: Ognjen Karanović, istoričar, CZDS
Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.
Prethodni autorski tekst Ognjena Karanovića možete pročitati ovde:
Ognjen Karanović: Zelenski u pohodu na Ukrajinsku pravoslavnu crkvu (IV deo)
Preuzmite android aplikaciju.
