Nakon početka ukrajinsko-ruskog rata u februaru 2022. godine, odavno prisutni „crkveni spor i raskol“ u pravoslavnoj zajednici Ukrajine dobio je novi zamah, te se i otelotvorio u istinski pohod kijevskog režima na „duše i verske sentimente“ njegovih građana.
Praktično od raspada Sovjetskog Saveza, odnosno uspostavljanja nezavisne Ukrajine, u ovoj državi postoji otvoreni raskol u pravoslavnoj crkvi nad kojom, u pogledu kanonskog normativa, nadležnost ima jedino pomesna Ruska pravoslavna crkva.
Kompleksno, zapravo konfuzno pitanje dihotomnog identitetskog i političkog statusa velikog dela ukrajinskog stanovništva, kao i same države, bio je praćen eksponencijalnim rastom tenzija unutar pravoslavne crkve.
Bez obzira što je veoma nezahvalno i metodološki diskutabilno utvrđivanje komprativnih svojstava duhovno-političkog stanja i procesa (posebno istorijskih) između Ukrajine i Rusije, sa jedne strane i balkanskih, pre svih postjugoslovenskih država i njenih naroda, sa druge strane, dužni smo da ukažemo da navedeni duhovno-konfesionalni i politički status države i stanovništva u Ukrajini u određenoj meri je sličan sa „verskim“ i identitetskim statusom slovenskog, pravoslovanog stanovništva u današnjoj Severnoj Makedoniji i Crnoj Gori.
Veoma kompleksne istorijske okolnosti uslovile su navedene teške procese i „potrese“ u pomesnim pravoslavnim crkvama, kao i raskole u kanonskim institucijama u Ukrajini (slično, kao i u srpskom etničkom pravoslavnom duhovnom kolektivitetu, recimo u Crnoj Gori), pa „neupućeni“ ponekad steknu utisak da „neka nevidljiva sila vodi opšti rat protiv pravoslavlja“.
Nismo u prilici da raspravljamo o uticajima „nedokučivih centara političke i globalne moći“, ali mogli bismo da pružimo zaključak da oružani i „nenaoružani“ rat pravoslavni narodi i njihove politike, pa i same pomesne crkve vode međusobno, što i tragediji, koja je zadesila Ukrajinu daje novi smisao i težinu.
Naime, pred licem cele planete, a posebno svih verskih zajednica, na prvom mestu u Ukrajini, kijevski režim i naročito njegov bezbednosno-obaveštajni aparat, u posledinjih godinu dana „vodi pravu istragu predaka, savremenika i potomstva“ u cilju da im „pojasni ko su, gde su i kuda bi trebalo da odu“.
Širom dela ukrajinske teritorije, koji se nalazi pod kontrolom Oružanih snaga ove države hramovi, manastiri i uopšte imovina jedine kanonski legalne Ukrajinske pravoslavne crkve podvrgnuti su „maču i ognju“. Viševekovne svetinje nalaze se u plamenu, dok specijalne vojne i paravojne snage ukrajinskih nacionalista, pred „očima kamera i pera“ tamošnjih, ali i glavnih svetskih medija „pustoše“ verske objekte, te fizički i verbalno maltretiraju i pritvaraju predstavnike monaških zajednica, kao i mirsko sveštenstvo UPC.
Slike okupljenih, verujućih građana u ukrajinskim gradovima od Lavova do Slavjanska, koji prisustvuju verskim obredima ispred spaljenih ili od strane bezbednosnih snaga zvaničnog Kijeva, zaposednutih hramova UPC, takođe su obišle svet.
Vaseljenska zajednica imala je priliku da vidi kako nacionalističke pristalice i jurišnici OSU „u idolopoklonističkom transu, poput ‘Mojsijevog zabludelog stada ispod Sinajske gore’, a ispred zlatnog teleta, šamanski pleše“ oko jedne devojke, vernice UPC, koja pokušava da ispred svetinje kompleksa Kijevo-pečerske lavre očuva hram od nasrtaja podivljalog sentimenta „prokijevskih pljačkaša“.
Zapravo, „njen otpor“ bio je iskazan samo u molitvenom zanosu jedne zabrinute vernice, ali to nije moglo da pomogne ni njoj, a ni njenoj Crkvi da odvrati učesnike tog paganskog čina, koji su oko te devojke „zaplesali u đavoljem kolu“. Ta slika „đavoljeg kola“ oko mlade vernice, dok ona u skrušenom položaju „moli Boga“ za izbavljenje cele njene ranjene otadžbine, ali i Crkve, neodoljivo podseća na biblijsku scenu sa freske „Ruganje Hristu“, koja se nalazi u hramu Svetog Đorđa u manastiru Staro Nagoričane.
Pre nekoliko meseci bio je uhapšen i poglavar UPC, Onufrije, a mitropolit Pavle (Berezovski), starešina duhovnog sedišta pravoslavlja (ne samo u Ukrajini), Kijevo-pečerske lavre u Kijevu, osuđen je na kućni pritvor sa nanogicom.
Nesumnjivo, duhovna lica UPC neformalno su optužena da su deo nekakvog sistema „ruske obaveštajne agenture“, pri čemu je i sama UPC okarakterisana kao segment „bezbednosnog aparata mrskog Kremlja“. Međutim, takve medijske optužbe nije bilo moguće dokazati, a pri tom za raskolničke crkvene zajednice okupljene u tzv. „Pravoslavnoj crkvi Ukrajine“, kao i za državne vlasti imovina koja se nalazi pod upravom ili u vlasništvu kanonske crkve dovoljno je „velika i primamljiva“ da podstakne kijevski režim na usvajanje nekolicine „varvarskih propisa“, čime je praktično zabranjen rad, unapred „razbaštinjene“, tamošnje, „njihove“ i pomesne, kanonske Ukrajinske pravoslavne crkve.
Opet, „neupućeni“ bi pomislili da u uslovima rata Rusije protiv Ukrajine, date odluke „dobijaju argument i legitimitet“. Međutim, „crkveni problem“ u Ukrajini postoji nekoliko decenija, a kako smo naglasili, bio je uslovljen kompleksnim političkim i istorijskim razvojem zemalja Crnomorskog basena. Posebno zastrašujuću dimenziju ove „ukrajinske tragedije“ determiniše odnos kijevskog režima na čelu sa Vladimirom Zelenskim prema pomenutom „crkvenom pitanju“.
Jednostavno, Zelenski, poput Mila Đukanovića u Crnoj Gori (u njegovom odnosu prema srpskom nacionalnom i duhovnom identitetu) pomislio je da nekakvim „setom antizakona o verskim slobodama“ može da iskoreni tragove istorijskog prisustva Ruske pravoslavne crkve i duhovnog identiteta ruskog naroda i njegove kulture u Ukrajini.
Da li u tom antipravoslavnom pohodu kijevski režim može da postigne uspeh?
(nastaviće se)
Autor: Ognjen Karanović, istoričar, CZDS
Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.
Prethodni autorski tekst Ognjena Karanovića možete pročitati ovde:
Preuzmite android aplikaciju.
