Za uspeh na predstojećim opštim izborima u Velikoj Britaniji, koji će najverovatnije biti održani u decembru 2024. godine, a možda i za budućnost Konzervativne stranke nakon navedene provere volje građana „ranjenog“ Ujedinjenog Kraljevstva, najtragičniji rezultati ispitivanja javnog mnjenja objavljeni su sredinom februara ove godine.
Rezultati su očekivani, ali sa aspekta posmatranja istorijata političkog delovanja ove drevne stranke, ipak zapanjujući. Prema rezultatima istraživanja apsolutno svih relevantnih agencija i ustanova, čija se profesionalna delatnost odnosi na ispitivanja mišljenja javnosti u Ujedinjenom Kraljevstvu, Konzervativna stranka „ima naklonost“ svega oko 25% biračkog tela, dok bi Laburistička partija „mogla da računa“ na 47,5% glasova na predstojećim izborima.
Rezultati pojedinih agencija govore da podršku laburistima pruža i preko 50 procenata britanskog biračkog tela. Liberalne demokrate „stoje“ na 9%, dok bi Zeleni i Škotska nacionalna partija mogli da „računaju“ na po 5% podrške birtanskih glasača, a reformisti Najdžela Faraža na koji procenat manje.
Haotičan izlazak Velike Britanije iz Evropske unije i proces njenog istupanja, koji još nije završen, pošto budući (posebno trgovinsko-ekonomski) odnosi sa „evropskim kontinentom“ nisu definisani, još manje pravno-obavezujuće regulisani, uz kovid-zdravstvenu i ratno-ekonomsku krizu, predstavljaju rezultate decenijske konzervativne vladavine.
Veliki politički adut u izbornim ciklusima konzervativci su imali sa „imidžom autoritarnog vođe“, koji je reprezentovao „razbarušeni“ Boris Džonson, ali nakon njegovog spektakularnog rušenja, torijevska snaga izgubila je preko 40 procenata podrške.
Nade pojedinih, „viđenijih“ rukovodilaca da bi Džonson mogao da vodi partiju u narednom izbornom ciklusu, raspršio je sam bivši britanski premijer, koji je najavio svoju kandidaturu za izbor na položaj narednog generalnog sekretara NATO.
Sa druge strane, još i pre odlaska Džeremija Korbina, a posebno nakon što je ser Kir Starmer preuzeo liderstvo nad Radničkom partijom, laburisti su preduzeli značajne reforme u svojoj stranačkoj organizaciji, ali i u pogledu partijskih ciljeva i programa. Ponovo je osnažena veza sa sindikatima, te je njihov uticaj u partiji afirmisan, ali ne više u institucionalnom kontekstu, kao što je to bio slučaj sa Laburističkom strankom do dolaska Tonija Blera na čelo laburista, a onda i vlade, 1997. godine.
Postoji jasan otklon od programskih, ali i kadrovskih komponenata blerovske proliberalne i neokonzervativne politike unutar laburističkih struktura. Na podsticaj Starmera, laburisti u znatnijoj meri afirmišu „socijalističke segmente“ u svom programsko-ideološkom diskursu u britanskoj javnosti, gde aktivno deluju u radničkim sredinama, predgrađima velikih urbanih centara, posebno u središnjoj i severnoj Engleskoj, kao i Škotskoj. Zalažu se za progresivni poreski sistem, aktivnu politiku u vezi sa „zelenom agendom“, nacionalizaciju velikih privrednih i infrastrukturnih sistema, prema ugledu na Britanske železnice i Nacionalnu zdravstvenu službu.
Takođe, obraćaju se nižim slojevima tzv. srednje klase, koja je najviše pogođena zdravstvenom, ratnom i ekonomskom krizom, te pokušavaju da oblikuju njene, prethodno projektovane „patriotske sentimente“, posebno kada je reč o otporu prema novom referendumu o nezavisnosti Škotske ili o osudi ruske Specijalne vojne operacije u Ukrajini.
Takođe, za sada ne čine grešku, koja je makar delimično Konzervativnu stranku „odvela u sunovrat“, nezapamćenu u istoriji britanskog parlamentarizma. Potencijalnu činjenicu da će nakon predstojećih izbora laburisti u britanskom parlamentu možda imati i 509 poslanika, a konzervativci svega 65 od mogućih 650, Radnička partija duguje i pažljivom pristupu tzv. rodno-identitetskim, versko-etničkim i političko-institucionalnim pitanjima, u vezi sa kojima je u protekle dve decenije Konzervativna partija kreirala srž svog političkog prisustva u Velikoj Britaniji, što ju je potpuno odvojilo od „postulata stabilnosti, tradicije, opreza i odlučnosti“ – glavnih oslonaca ideoloških pozicija torijevaca sve do pada Margaret Tačer sa vlasti, 1990. godine.
Podstaknuta opštim narativom, još iz vremena Tonija Blera, o navodnoj borbi protiv, nesumnjivo prisutnih oblika rasizma u postimperijalnoj Velikoj Britaniji, a u cilju obnavljanja broja, prekopotrebne, a oskudno „plaćene radne snage“, koja bi bila regrutovana iz redova etnološko-kulturološki Britaniji neprilagođenih miliona imigranata iz pretežno islamskih, a afričkih i azijskih zemalja, dakle radi održanja „lažne platforme“ o „identitetskoj fluidnosti ‘nove Britanije’“, Konzervativna stranka napravila je nezapamćen otklon od tradicionalnih vrednosti i viševekovnog institucionalnog ustrojstva političko-pravnog sistema i duhovno-kulturološkog profila Velika Britanije.
Procesi (prethodno prisutni u SAD već nekoliko decenija) transformisanja tradicionalnih instituta anglosaksonskog prava u sferi pravosuđa („precedentno pravo“ u pravosudnim postupcima), koji su uslovili oslanjanje pravosudnog sistema na institute zakona, kao obavezujućih aspekata u pravosudnim postupcima, doživeli su veliko ubrzanje pod vladavinom konzervativaca.
Dati procesi uslovili su snažan otklon od tradicionalnog instituta nezavisnog pravosuđa ili nezavisnih sudija, tekovine generisane iz istorijskog fenomena komunalne samouprave i harmonične simbioze između autoriteta „glasa i volje građana“, sa jedne i „vlasti suverena i njegove vlade“, sa druge strane. Ta sakralna veza na kojoj je zasnovan specifični ustav Kraljevstva ostala je narušena i paradoksalno, laburisti u svom retoričkom diskursu prema biračkom telu pokušavaju „da je obnove“.
„Manjinskim“, u pogledu etničkog porekla „neevropskim zajednicama“, laburisti obećavaju istinsko uklanjanje duhovno-političkih „ograda“ od „istorijske Britanije“. Zapravo, pružaju garancije da će nestati licemeran odnos estabilišmenta prema njihovim egzistenacijalnim interesima i mogućnostima „pristojne asimilacije“, koji su do sada bili tolerisani samo u merama raspona „ideoloških getoa“ u kojima žive te zajednice.
Jednako, laburisti se ostvrljuju na politiku relativizacije političkog sistema zasnovanog na principima parlamentarizma, zbog jačanja uloge Kabineta Vlade Njegovog Veličanstva na štetu nadležnosti Parlamenta. Sve su to razlozi, koji su uslovili jačanje podrške Laburističkoj partiji u nižim i srednjim slojevima britanskog društva.
Odavno, osim sa postmodernističkih pozicija relativnosti značaja fenomena institucije, ovim slojevima britanskog društva niko se nije „obraćao“. To je zanemarena ili zaboravljena Britanija, koja je „svoj glas“ zadnji put pustila prilikom referenduma o Bregzitu.
Upravo, iz navedenih razloga pomenuta Britanija „okrenula je leđa“ torijevcima, koje je oglasila za „bastion hipokrizije“. Da li će ili bolje reći, kada će to isto učiniti i sa laburistima, ostaje nam da procenimo! Nesumnjivo, Velika Britanije ostaje „poslovođa u evropskoj politici“ SAD i tu poziciju „prigrliće“ i ta potencijalna. Laburistička vlada Kira Starmera.
(kraj)
Autor: Ognjen Karanović, istoričar, CZDS
Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.
Prethodni autorski tekst Ognjena Karanovića možete pročitati ovde:
Preuzmite android aplikaciju.
