Slično (ne i istovetno) povesnim procesima u nekadašnjoj Jugoslaviji, „slobodno“, a zapravo iskrivljeno tumačenje „prava naroda na samoorganizovanje“ (i to sa osloncem na anahrona, istorijska rešenja u pogledu te samoorganizacije na temeljima teritorijalno-administrativnog uređenja države u skladu sa postfeudalnim nasleđem konkretne prostorne celine), od 1917. godine, zločinački, komunistički „eksperiment“, uslovio je paradoksalnu i potpunu političku divergenciju i duhovno-identitetsku dezintegraciju ruske državne celine, koja je postojala u doba Imperije.
Upravo, na temeljima navedenih procesa, a u skladu sa lenjinističko-boljševičkim i marksističko-materijalističkim poimanjem (i pristupom rešavanju) socijalno-političkih pitanja, ruska državna celina raskomadana je u nekoliko desetina političko-teritorijalnih jedinica, koje su u decenijama postojanja Saveza Sovjetskih Socijalističkih Republika, dobijale izrazite atribute državnosti i suvereniteta.
Do te mere, da su na insistiranje sovjetskih komunističkih vlasti, osnivačkom aktu, odnosno potpisivanju Povelje Ujedinjenih nacija, iz 1945. godine, pored Sovjetskog Saveza, pristupile i Beloruska Sovjetska Socijalistička Republika i Ukrajinska Sovjetska Socijalistička Republika, čime su ova dva, tadašnja, subjekta „sovjetske federacije“, u pogledu međunarodnog javnog prava, bila izjednačena sa statusom suverene države, kojoj su pripadale.
Naravno, sovjetske vlasti dopustile su ovaj nesvakidašnji presedan iz vrlo jasnih geopolitičkih motiva.
Naime, nameravale su da jednostavno „povećaju“ broj glasova, odnosno podrške sopstvenim političkim i spoljnopolitičkim stremljenjima u uticajnim i nadležnim organima Ujedinjenih nacija. Međutim, putem analize i ovog koraka tadašnje zvanične Moskve, možemo da zaključimo da su „ideja države“ i „ideja nacije“ imale specifičan razvoj, kao i „čudnovato“ mesto u lenjinističko-boljševičkoj nomenklaturi filozofskih postavki države i društva u Sovjetskom Savezu u XX veku.
Zapravo, trockističi principi nikada nisu u potpunosti napušteni, kada je reč o odnosu sovjetske inteligencije i političkih elita prema „ideji i filozofiji nacije i države“. Sa druge strane, taj odnos „pronašao“ je i snažna uporišta u istorijskom nasleđu carizma, kada je reč o shvatanjima uloge nacionalnog identiteta u ustrojstvu jedne države u okvirima evropske civilizacije.
Jednostavno, ruska, a potom i sovjetska inteligencija, kao i pozvani akademsko-politički „kružoci“ u Sanktpeterburgu i Moskvi, sve do danas, nisu uspeli u potpunosti da determinišu pojam ruske nacije ili ruskog nacionalnog identiteta, koji bi se delom zasnivao i na egzistencijalnom principu njegovog prisustva na konkretno „omeđenom“ etničkom prostoru.
Istorijsko, carističko-materijalističko duhovno i ideološko nasleđe aktivno se „suprotstavljalo“ pokušajima definisanja datog pojma u savremenim okvirima postulativnih normi na kojima je izgrađena evropska civilizacija.
Upravo, iz datih razloga, „tok istorije“ uslovio je snažan proces međusobnog udaljavanja različitih etničkih celina unutar Sovjetskog Saveza, pa i između ruskog i ukrajinskog naroda.
Bili bismo opasno neobjektivni, kada bismo ove tvrdnje, predstavljene, kao svojevrsni neuspeh ruskih političkih i intelektualnih elita da ukrajinski politički, pa i nacionalni identitet „snažnije zadrže“ u relaciji sa ruskim, posmatrali isključivo van konteksta uticaja političkog Zapada.
Uistinu, posle raspada SSSR 1991. godine, na navedene procese, utemeljene u viševekovnom istorijskom nasleđu i razvoju crnomorskog basena, taj uticaj političkog Zapada, u pojedinim segmentima, bio je i presudan.
Dok je Rusija, nakon dolaska Vladimira Putina na vlast, pokušavala da obnovi svoj status velike sile i evroazijske imperije, ukrajinske nacionalne elite jačale su nacionalni identitet ukrajinskog naroda, koji je posle „krvavog Majdana“ iz 2014. godine, bio artikulisan i afirmisan na snažnom antiruskom diskursu i fundamentima. „Vekovi su ratovali protiv“ rusko-ukrajinskog „bratstva“ i kompleksnog etničkog identiteta građana Ukrajine i odnosa zvanične Moskve prema tom identitetu.
Nije uputno, a svakako, usled različitog istorijskog nasleđa, ne bismo smeli da poistovećujemo stanja i procese na Balkanu sa onim u Ukrajini.
Međutim, mogli bismo da definišemo jednu paralelu između svremenih rusko-ukrajinskih odnosa i duhovno-nacionalnog identiteta većeg dela građana u Ukrajini, sa jedne strane, sa prilikama, procesima i stanjima identitetskog karaktera kod većeg dela građana Crne Gore, te razvoja nacionalnog identiteta crnogorske nacije i relacija Srbije i Crne Gore u XX i XXI veku.
U većem delu perioda posle 1991. godine, Rusija je (u pokušajima obnove imperije i statusa velike sile), zapravo čuvala, „negovala“ carističko-materijalističko nasleđe u definisanju svog nacionalnog identiteta, ali i strateškog nacionalnog i državnog interesa.
To je samo jedan od, istina manje važnih razloga, zbog kojih Putin nije intervenisao u Ukrajini još 2014. godine, na način koji je primenio u februaru ove godine.
Otuda postoji i izvesna začuđenost i kod ruske i kod ukrajinske strane, kad je reč o očekivanjima i „duhovno-identitetskim“ posledicama ovog nesrećnog rata. Mnogi građani, koje su u Ukrajini, od vremena „Majdana“, nazivali „umerenima“, tj. tamošnja zajednica, koja je imala uravnotežen ili, čak blagonaklon stav prema Rusiji, najednom su pokazali strahovito razočarenje i furiozan odnos prema zvaničnoj Moskvi, dok su se u ruskoj prestonici iznenadili, zbog činjenice da ruski tenkovi „nigde nisu dočekani sa cvećem i frenetičnim ovacijama podrške“.
Makar, to nismo imali prilike da vidimo, možda i zbog razloga što su se ruski mediji, kao i cela Rusija, našli pod nezapamćenim „paketima“ divljačke politike sankcija od strane političkog Zapada. Razume se, šovinistička „majdanska“ javnost, utvdrila se u svom ukrajinskom identitetskom karakteru.
Pokušaj Moskve da identitetsko pitanje u Ukrajini relativizuje, putem afirmisanja oprobanih i krajnje, zlosrećno neuspešnih sovjetsko-carističkih narativa o manjem značaju nacionalnog identiteta, u situaciji, kada navedeni identiteti egzistiraju u okvirima moćnih „globalnih imperija“, propali su.
No, u međuvremenu, Bajden se ponovo uselio u Belu kuću, ovaj put kao predsednik.
Samo da bi zabeležio svoju prvu veliku pobedu na spoljnopolitičkom planu od kada je počeo njegov prvi mandat. Naravno, govorimo o „pobedi“ samo u kontekstu raumevanja ciljeva Bajdenove politike, koji su se, gotovo oduvek, ogledali u težnji da Rusija ostane izolovana od savremenih tokova na planeti, a da Evropa ostane „puka i nevažna američka kolonija“. To je postignuto…
(nastavlja se)
Autor: Ognjen Karanović, istoričar, CZDS
Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.
Prethodni autorski tekst Ognjena Karanovića možete pročitati ovde:
Ognjen Karanović: Između Pekinga i Brisela – Rat u Ukrajini (drugi deo)
Preuzmite android aplikaciju.
