Iza naziva Sentandrejskog puta, danas nazvanog i Sentandrejski bulevar, stoji jedno simbolično mesto i jedna priča prepuna srpske istorije.
U pitanju je „srpski“ gradić u Mađarskoj – Sentandreja. Nalazi se nedaleko od Budimpešte, na desnoj obali Dunava. Prema popisu iz 2010. godine u njemu živi 25.000 ljudi, a Srba je nešto manje od stotinu.
Zašto je onda Sentandreja „srpski“ grad?
Najstariji deo mesta je oko Beogradske crkve podignute 1521. godine. Podignuta je od strane srpskog stanovništva koje je izbeglo iz današnje prestonice zbog dolaska Turaka.
U 16. veku u ovaj gradić doselilo se čak 8.000 srpskih porodica. Patrijarh Arsenije Čarnojević predvodio je ekspediciju poznatu kao Velika seoba Srba, a razlog je takođe spašavanje od najezde Otomanskog carstva. Tada su u ovo mesto prenesene i mošti kneza Lazara, koje su tu boravile narednih 7 godina.
Svi doseljeni naselili su se oko jednog uzvišenog dela mesta, a taj deo zove se – Klisa, baš kao današnje predgrađe Novog Sada čiji glavni bulevar nosi ime „Sentandrejski“.
Iako postoje podaci da je novosadsko naselje Klisa formirano u istom periodu, oko 1690. godine, ne možemo tvrditi čija je Klisa „prva“.
Što se tiče mađarskog mesta sa Klisom, prema infromacijama iz 1720. godine, 88% stanovništva Sentandreje činili su Srbi.
Brojčanost i procenat se kasnije smanjio, pa i sam značaj, ali istorija ostaje nepromenjena.
Prva učiteljska škola u Mađarskoj bila je zapravo srpska učiteljska škola podignuta upravo u Sentandreji 1812. godine. Mađari su svoju učiteljsku školu osnovali 13 godina kasnije.
Prvi gradonačelnik Sentandreje bio je Srbin – Evgen Dumča, tadašnji potpredsedink Srpskog narodnog crkvenog sabora.
Značaj Sentandreje za Srbiju nije nova stvar. O njemu je pisala i „Politika“ davnog 5. jula 1938. godine. Novinar Đorđe Beljanski još tada beleži značaj ovog mesta za srpsku istoriju, ali takođe i njegovu zapuštenost, već tada.
Broj srpskog stanovništva polako se smanjivao, samim tim i njihova „moć“, što je povlačilo i propadanje nekih znamenitih objekata koje su u ovom mestu podigli upravo Srbi.
Srbima u Sentandreji „presudio“ je Prvi svetski rat
Mnogi srpski građani tada su stradali, mnogi su se iselili, a oštećeni su i srpski hramovi. Svih sedam pravoslavnih crkava u ovom mestu ostalo je bez sveštenika i zvona.
Sada su četiri od te crkve u vlasništvu Srpske pravoslavne crkve. To su Požarevačka, Preobraženjska,Bogorodična (Beogradska katedrala) i Blagoveštenska crkva.
Sentandreja danasodiše nešto drugačijim duhom, ali još uvek na srpski način
Ovaj gradić je u modernim vremenima postao turistički atraktivan kao šetalište nadomak Budimpešte. Uske ulice, začinjene okačenim kišobranima i lampionaima, kaldrma, stare fasade, kej uz Dunav – u pitanju je zaista fotogenično mesto.
Ipak, srpski duh neizostavan je deo Sentandreje.
Na glavnom trgu nazvanom „Fo“, boravi srpski Esnafski krst još od 1763. godine nakon epidemije kuge. U mestu se nalazi još i krst kneza Lazara, ali i druge znamenitosti koje vas mogu „vratiti“ u Srbiju.
Osim već pomenutih crkava, grad ima i trg Vuka Karadžića gde je kuća u kojoj je boravio, postoji „Ulica Srba“, ali i srpska kafana čiji vlasnik nosi prezime Margaritović, prezime koje je u Sentandreju „došlo“ 1690. godine, zajedno sa 8.000 srpskih porodica.
U Sentandreji se nalazi i „Srpski pravoslavni muzej“ koji sadrži veliki broj sačuvanih ikona i drugih crkvenih predmeta.
Znamenitih lokala, zanimljivih mesta i spomenika sa bogatom srpskom istorijom u ovom mestu je, mnogo više nego u ovom teksu, pa vas pozivamo da ako vas put nanese u Budimpeštu, svratite i u Sentandreju – nećete se pokajati.
Vodič za put od Novog Sada do Budimpešte pogledajte u tekstu ispod:
Preuzmite android aplikaciju.
