U knjizi “Kultura sećanja“, autora Todora Kuljića, napisano je: “Srećni ljudi imaju loše pamćenje i bogato sećanje. Drugim rečima, kritični su prema grupnim i ideološkim slikama prošlosti i kadri da izgrade samostalni odnos prema istoriji.“
Mi Srbi smo, doduše, prilično kontradiktoran narod…
Veoma često smo najponosniji i najglasniji kada sa drugima pričamo o svojim korenima i precima, a onda, svakodnevno prolazimo pored istorijskih grobalja koja se nalaze na prostoru grada, a da nas čak ni ne interesuje koja su to značajna novosadska imena tamo skončala.
Groblja predstavljaju značajne kulturno-istorijske spomenike koji su izuzetno važni za sagledavanje prošlosti jednog naroda.
Novosadska istorijska groblja svedoče o postojanju raznih nacija na ovim prostorima, te njihovih verskih uverenja.
Običnom prolazniku takvi detalji, možda, ni neće zapasti za oko, ali istoričari prema estetici, arhitekturi ili samom epitafu umeju da slože apsolutno verodostojnu istorijsku sliku prošlosti i nekog vremena kojim žele da se bave.
Novi Sad je i više nego pogodno tlo za istraživanje i oživljavanje prošlosti zbog svog multietiničkog identiteta.
Bitnost novosadskih grobalja ogleda se u tome što su apsolutno sva istorijska groblja sa područja Novog Sada danas zaštićena kao prostorne kulturno-istorijske celine pod nazivom “Groblja van upotrebe“.
Na mnogima od njih, neki spomenici su, dodatno, posebno zaštićeni jer su podignuti na mestima gde leže usnule važne znamenite ličnosti.
Određene grobnice i dalje prolaze kroz procese restauracije, kako bi nam još dugo vremena svedočile o životu i postojanju raznih velikana. Tako ovi grobovi gube svoja prvobitna, te dobijaju spomenička svojstva.
Danas u Novom Sadu postoji 9 istorijskih grobalja. To su Almaško, Uspensko, Avijatičarsko, Jeverjsko, Rusinsko, Nazarensko, Reformatorsko-evangelističko, Nemačko i Rimokatoličko groblje.
U okolini Almaške, Saborne, Uspenske i Nikolajevske crkve sačuvani su posebni grobovi koji sećaju na život pre nego što je Magistrat Novog Sada odlučio da zabrani sahranjivanje u portama gradskih crkvi i da za tu namenu odredi posebne lokacije.
Tako je nastalo Svetojovansko pravoslavno groblje i Staro rimokatoličko groblje. Oba groblja postojala su do 1860. godine.
Almaško groblje je istorijski, možda, najzanimljivije groblje. Nastalo je nakon 1860. godine, a sahrane su se obavljale na njemu sve do 1974. godine. Nakon toga, doneta je odluka da na tom mestu mogu da se sahranjuju samo srodnici onih koji već počivaju na Almaškom groblju.
Ono je “večni dom“ mnogih poznatih Novosađana. Na njemu se nalaze grobnice kompozitora Isidora Bajića, velikog slikara Pavla Simića, episkopa Platona Atanackovića i mnogih drugih.
Uspensko groblje se nalazi u ulici Novosadskog sajma. Na njemu danas, takođe, mogu da budu sahranjeni isključivo srodnici onih čije mošti već počivaju na ovom mestu. Interesantna priča vezana za ovo groblje jeste da se na njemu nalazi zajednička grobnica, preneta sa nekadašnjeg Svetojovanskog groblja, podignuta u čast zarobljenika poginulih u toku Prvog svetskog rata.
Uspensko groblje krase spomenici velikog broja bitnih Novosađana, kao što su, recimo, spomenici porodici Polit-Desančić.
Avijatičarsko groblje nastalo je 1923. godine radi sahranjivanja vazduhoplovcima koji su izgubili svoje živote vršeći vojničku dužnost. Na ovom groblju nalaze se spomenici vazduhoplovcima Prvog vazduhoplovnog puka – Vjekoslavu Nikoljačiću, Srećku Šetniku i drugima…
Jevrejsko groblje je nastalo početkom 19. veka, i nalazi se u ulici Doža Đerđa. Na ovom groblju nalazi se veoma vredan spomenik žrtvama fašističkog terora.
Rusinsko groblje je formirano 1860. godine. Ono se nalazi na Bulevaru Kralja Petra I i mesto je na kome je sahranjen čuveni rusinski prosvetitelj Osif Fa, kao i poznati književnik i sveštenik Jovan Hranilović.
Nazarensko groblje se nalazi na Kisačkom putu, dok se Reformatsko-evangelističko groblje nalazi u okviru Katoličkog groblja. Na njemu počiva lekar i osnivač Pasterovog zavoda dr Adolf Hempt.
Deo Katoličkog groblja, koji se nalazi na potezu Futoške ulice i Ulice Vojvode Knićanina, odvojen je kao deo Nemačkog groblja.
Pored Rimokatoličkog groblja svakodnevno prolazimo kada šetamo Futoškim putem, prekoputa Jodne banje. Kapela na Rimokatoličkom groblju podignuta je 1875. godine kao zadužbina Elizabete i Leopolda Gukera što je i zabeleženo na medaljonu iznad ulaza.
Na ovom groblju nalazi se i spomenik lekaru i plemiću Vilmošu Viltu, jednom od osnivača i prvih upravnika Jodne banje.
Naši savremenici se danas mahom sahranjuju na Novom groblju koje iz dana u dan postaje sve veće. Međutim, postojanje kulture sećanja kroz istorijske spomenike na čak 9 površina u Novom Sadu, nešto je što moramo negovati kako ne bismo zaboravili ko su naši preci i odakle potičemo.
Preuzmite android aplikaciju.
