Postoje na desetine novinskih članaka koja kazuju o čuvenoj braći, Radivoju i Milanu Kašaninu. Malo ko zna da je upravo u Novom Sadu jedna od ulica dobila naziv po starijem od dva brata – Radivoju.
Ko su bila slavna braća Kašanin?
Braća Radivoj i Milan Kašanin su bili kultne, srpske ličnosti 20. veka. Akademici, sa enormnim naučnim i kulturnim dostignućima. Ogroman je njihov doprinos za srpsku akademsku scenu 20. veka. I ne samo to, svojim nesvakidašnjim i izvan prosečnim inteligibitetom ostavili su trag na najviše kulturne i akademske intitucije u Srbiji.
Braća Kašanin rođeni su u Belom Manastiru. Radivoj 1892. godine, a Milan tri godine kasnije, 1895. godine. Otac, Nikola Popović, nikada im nije venčao majku, pa su prezime nosili po majci Anki Kašanin koja je umrla od teške bolesti. Nakon toga brigu o braći preuzela tetka Latinka Kašanin zajedno sa ocem.
Govorilo se o njihovoj teškoj materijalnoj situaciji, koja ih nikada nije omela na putu da postanu časni i obrazovani građani.
U knjizi “ S njive do akademije“ naslovna fotografija je crtež Milana Dvornića koji prikazuje male dečake – braću Kašanin, kako zajedno sa svojom tetkom kupe bob. Prema svedočanstvima o njihovim životima koji su izneti u knjizi, braća su radeći na njivi i skupljajući bob, istovremeno zarađivali za voznu kartu kako bi stigli do mesta gde im je bila škola.
Baranjska ulica u Novom Sadu
Braća Kašanin, marljiva i vredna, još kao deca pokazali su se kao veliki ljudi. U školi su se isticali, pa je tadašnji profesor u Beloj Crkvi, Somborac Jovan Slavković, uticao da se deca prebace u novosadsku gimanziju i da im se dodele stipendije. Prvo je u Novi Sad otišao stariji Kašanin – Radivoje, a zatim i mlađi Milan. I ako su u daljem školovanju i nauci razišli, prema njihovom akademskom zvanju i ljudskoj veličini nisu.
Radivoj Kašanin je bio matematičar, profesor univerziteta u Beogradu i Novom Sadu, akademik SANU. Milan Kašanin je bio filozof, istoričar umetnosti, književnik, direktor Muzeja savremene umetnosti, Muzeja kneza Pavla (sadašnji Narodni muzej u Beogradu).
Braća su stanovala još od gimnazijalskih dana u današnjoj Baranjskoj ulici u Starom delu grada Novog Sada. Nikola Grdinić je napisao da je upravo zbog Radivoja Kašanina tadašnja Mišija ulica preimenovana u Baranjsku, u čast Baranji, njegovom rodnom kraju.
U Novom Sadu, u iznajmljenoj sobi, zajedno su stanovali braća Kašanin, njihova tetka i otac.
Radivoj Kašanin
Iako se dosta više materijala pronalazi o drugom bratu Milanu Kašaninu, Radivoj Kašanin je prema Grdiniću, onaj koji je zaslužan da se braća spomenu u Novom Sadu. Radivoj Kašanin je kao matematičar i profesor, radio na tek osnovanom Filozofskom fakultetu u Novom Sadu, na studijskoj grupi za matematiku. Bio je visoko obrazovan, svoje akademsko obrazovanje sticao je u Beču, Parizu, Zagrebu, Budimpešti i Beogradu – u kojem je doktorirao sa tezom O analitičkim obilicima multiformalnih funckija. Sva svoja znanja prenosio je na svoje studente u Beogradu i Novom Sadu.
Bio je u grupi osnivača Matematičkog insituta SANU, gde je obavljao posao upravnika, ali i predsednika Saveta. 14 njegovih dela čuvaju se u arhivu SANU.
Anegdota iz života Radivoja je da je za vreme Prvog Srpskog rata mobilisan na stranu austrougraske vojske jer je rođen u Belom Manastiru, ali je ubrzo po mobilizaciji pribegao na rusku stranu, da bi se kasnije lakše prijavio za dobrovoljca srpske vojske. Kao vojnik proveo je 5 godina svog života.
Milan Kašanin
Milan Kašanin, mnogo interesantniji javnosti zbog svojih ubeđenja i naravi. Bio je talentovan za društveno-humanističku sferu. Svestran, bavio se književnošću, umetnošću, filozofijom, istorijom. Školovao se baš poput brata, od Sorbone do Beograda. Studije je završio u Parizu, a zatim je doktorirao na Univerzitetu u Beogradu sa tezom „Bela crkva Karanska, njena istorija, arhitektura i životopis“.
Prema zapisima novinarke Jovanke Simić o Milanu Kašaninu za Kulturni centar Novi Sad, navodi se kako je Kašanin više puta bio bezrazložno napadan. Prvi put mu je zabranjeno da završi svoje studije u Zagrebu jer je okarakterisan kao izdajnik pošto je učestvovao na demonstracijama u Srbiji povodom ubistva Franca Ferdinanda.
Drugi puz nezasluženo je odbačen od strane komunista i skinut sa mesta direktora današnjeg Narodnog muzeja u Beogradu. Komunisti su ga optužili kao izdajnika jer je bio prijatelj sa Karađorđevićima. Tada se nekolicina akademika odrekla Milana Kašanina, međutim on svoju ljubav prema istoriji i kulturi Srbije nije umanjio. Čak je i na poziv Krleže da dođe u Zagreb, nakon što je izabečen iz Muzeja, on to odbio i ostao u Beogradu.
Bio je prijatelj sa mnogim znamenitim ličnostima toga doba, izdao je knjigu 1927. godine Srpska umetnost u Vojvodini, sa narativom na srpsku umetnost 18. veka.
Matica srpska izdala je najširi opus dela o Milanu Kašaninu, sa 5 knjiga, u kojima se nalazi preko 1623 pisma koje je razmenio sa znamenitim domaćim i stranim ličnostima, od Miloša Crnjanskog, Ive Andrića, Dučića, Krleže, Pavla Beljanskog…
Knjige svedoče o njegovoj biografiji, radnom veku, interesovanjima…
Kako je navedeno u članku KCNS jedan od možda najlepših rečenica koje je Kašanin izgovorio o srpskoj kulturi:
„Srpska kultura možda ima početak, ali kraja nema“…“da svako treba da se drži svog nasleđa, Srbin srpskog, odnosno vizantijsko-pravoslovnog“.
Oba brata Kašanin istakla su se po svom velikom akademskom obrazovanju, neverovatnom rodoljublju koji se ogledao u naučnom i kulturnom doprinosu, ali i po svojim neverovatnim moralnim stavovima koje nisu menjali ni po koju cenu.
U Beogradu su dve ulice ponele naziv po braći Kašanin, svaka po jednom bratu, a kulturne institucije, kao i mnoga biografska dela često pišu i svedoče o njihovim veličinama.
Nezapamćeni Srbi, akademici, profesori, doktori, rodoljubi, vezivno su tkivo istorije i srpske nacije – na jedan lep i dostojanstven način.
Preuzmite android aplikaciju.
