Kasarna „Dr Arčibald Rajs“ izgrađena za vreme Austrougarske monarhije osim što krije jezive tajne, krije i nemog svedoka svih terora i stradanja mnogih rodoljuba u proteklih 130 godina na ovim prostorima.
U pitanju je Spomenik prirode ,,Javorolisni platan u Novom Sadu“ koji je 1995. godine proglašen zaštićenim područjem III kategorije zbog svojih istaknutih bioloških vrednosti čime privlači pažnju i dominira centralnim prostorom velikog dvorišta kasarne.
Javorolisni platan često se naziva još i londonski platan, a nastao je u XVII veku kao hibridna vrsta u Engleskoj ukrštanjem istočnog i zapadnog platana. Kao visoko listopadno drvo široke krošnje raste u visinu do 35 m, sa deblom prečnika do 2,3 m.
Zbog velike otpornosti na zagađenja idealan je za sadnju u urbanim zonama pa se svrstava među vrste koje imaju najviše mogućnosti da se gaje u gradovima, a u našoj zemlji platan je jedna od veoma često korišćenih drvenastih vrsta na zelenim površinama.
Javorolisni ili londonski platan ima krupne, neobično lepe i prepoznatljive listove, koji pored toga što prave dobar hlad, lako se i skupljaju kada pred zimu opadnu. Stablo ima belu, išaranu koru, koja je dekorativna preko cele godine, posebno tokom zime, kada je lišće ne skriva, a takođe ima i zimski „nakit“, odnosno plodove, koji poput loptica vise sa grana.
U kasarni u Futoškoj ulici bili su smešteni vojnici više država od Austrougarske, Kraljevine Jugoslavije, okupacione fašističke Mađarske, zatim SFRJ, Srbije i Crne Gore te na kraju Srbije.
Kako su se smenjivale vojske, tako se menjao i naziv kasarne, prvobitno se zvala ,,Honvedska kasarna nadvojvode Jozefa“ pa ,,Kralja Aleksandra“, zatim ,,Maršal Tito“ i na kraju ,,Dr Arčibald Rajs“.
Jezivi zločini u dvorištu kasarne dešavali su se za vreme Drugog svetskog rata i tada je kasarna bila mesto stratišta.
Nasmrt pretučene i unakažene žrtve mađarski fašisti su vešali upravo u senci ovog platana, gde su skončali mnogi Novosađani. Neki od njih su Sava Đisalov, Petar Blažić, Sava Ljubojev, Svetozar Marković – Toza i drugi.
Tako da pored istaknutih bioloških vrednosti stablo javorolisnog platana koje se nalazi u dvorištu kasarne ima i istorijski značaj, čime se upotpunjuje osnova za njegovu zaštitu.
Jedno od najpoznatijih stabala ove vrste u našoj zemlji je svakako i čuveni platan u Topčideru ispred konaka kneza Miloša.
Ovaj platan se odlikuje velikim obimom stabla i razgranatom krošnjom. Star je oko 190 godina, a smatra se da je posađen tokom izgradnje konaka, oko 1830. godine.
Najstariju fontanu u gradu krasi prelepa figura, delo prvog srpskog vajara (FOTO/VIDEO)
Preuzmite android aplikaciju.
