Crna Gora je u periodu nacionalnog oslobođenja i ujedinjenja 18-19 veka, nesumnjivo srpska država.
Ona je jedan od glavnih utemeljenja srpske državnosti i stubova na kojima je počivala ideja celokupnog stvaranja ujedinjene srpske države. Kroz 18. i 19 vek, njeni vladari iz Svetorodne dinastije Petrović Njegoš, pokušavali su na svaki način da doprinesu procesima srpske integracije i što bržeg oslbođenja od Osmanlija. Unutrašnje trzavice i razmirice među crnogorskim plemenima, uticaji Porte i susedne Venecije prelamali su se kroz sve važne događaje u istoriji Crne Gore 18 veka.
Vladika Danilo Petrović Njegoš (1697-1735) početkom 18. veka, počeo je proces okupljanja i jačanja plemena, a delo je u značajnoj meri zaokružio mitropolit Petar I Petrović Njegoš- Sv Petar Cetinjski (1784-1831). Za mitropolita je hirotonisan u Sremskim Karlovcima 1784, potvrđujući srpsko crkveno jedinstvo posle ukidanja Pećke patrijaršije. On je kao energična, jaka, sposobna ličnost, molitvom, snažnom voljom ujedinio brdska i crnogorska plemena, doneo prve zakone i ustanovio prve ozbiljnije institucije.
Njegove pobede nad skadarskim Turcima (Martinići i Krusi 1796), odjeknule se u Hercegovini i Staroj Srbiji, što je bila svetla tačka uoči izbijanja Prvog srpskog ustanka. Njegov plan obnove srpske države uključio je ideju objedinjavanja srpskih zemalja i učešće Rusije kao patrona u tom procesu. Od njegovog vremena, kult Rusije presudno jača u Crnoj Gori. Poštovan i uzdignut kao Svetitetlj, objedinio je Crnu Goru i posle svoje smrti, duhovno kroz Pravoslavlje, ujedno i srpski zavet i oslonac na Rusiju.
Njegovo delo je nastavio najpoznatiji srpski pesnik Petar II Petrović Njegoš (1833-1851), svojim velikim delima kojima je proslavio srpsku misao i zavet oslobođenja od Osmanlija, na prvom mestu Gorskim Vijencem.
Iako kao državnik nije postigao rezultate poput svoga strica, svojim neumrlim književnim delom proslavio je srpsku misao i Srpstvo u Crnoj Gori. Do danas se smatra istinskim privrženikom ujedinjenja Srbije i Crne Gore. Njegova prerana smrt, u prvi plan je izbacila Danila Petrovića Njegoša (1851-1860), knjaza svetovnog vladara, ambiocioznog i odlučnog, koji je rešavao plemenske sukobe i probleme žustro, često primenjujući silu iz želje da se ojača država i suzbije plemenski separatizam.
U dugim ratovima sa Turcima, ističe se pobeda na Grahovu 1858, kada je Crna Gora postala u očima Srba u Monarhiji važan faktor u budućem ujedinjenju. Donošenje Zakonika (1855), preduzimljiva politika u Hercegovini tokom legendarnog ustanka Luke Vukalovića svedoče o velikoj energiji vladara koji je stradao u atentatu sa svega 37 godina života.
Vladavina knjaza (od 1910 kralja) Nikole Petrovića Njegoša (1860-1916), činila je prelomno razdoblje u istoriji Crne Gore.
Knjaz Nikola bio je jedan od najvažnijih činilaca borbe za srpsko ujedinjenje. Nadahunt himnom Onamo Namo, koju je sam napisao tražio je vrlo često prvo mesto u budućoj ujedinjenoj državi. Sporazum sa Kneževinom Srbijom (1866), potom 1876, uoči rata sa Osmanlijama svedoče o zajedničkoj borbi Beograda i Cetinja sa istim ciljem. Srpske institucije koje je gradio u Crnoj Gori, pomagale su i Kneževina Srbija i Srbi iz Habzburške monarhije.
Smatrao se i gospodarem svih srpskih akcija u Hercegovini. Veliki patron Mitrpolije Crnogorsko-primorske, uzdizao je podizanjem velikog broja crkava i manastira duhovnu svetosavsku misiju. Pobede Crne Gore u ratovima 1876-1878, Balkanskim ratovima 1912-1913, uzdigle su knjaza/ kralja Nikolu kao važan faktor i srpske i ruske politike, na koju je bio oslonjen u dugom nizu decenija. Veliko pregnuće Crne Gore u Prvom svetskom ratu, započeto Austrougarski napadom na Srbiju, dovelo je starog srpskog vladara u nezavidnu poziciju, neopreznu abdikaciju, koja će ga isključiti iz ključnih dešavanja novembra 1918. Mojkovačka bitka januara 1916, ostala je u srpskoj svesti kao simbol važnog zaveta jedinstva dve srpske države.
Podgorička skupština bila je sled srpske politike u Crnoj Gori kroz 18 i 19 vek.
Stvaranje zajedničke države u kojoj će centri srpske državnosti Beograd, Cetinje i Novi Sad postati jedno, ostvareno je 24-26 novembra 1918. Velika misija i plemenita ideja, jedinstva i sabornog ujedinjenja, dovedena je u pitanje stvaranjem Jugoslavije.
(nastaviće se)
Autor: Prof. dr Goran Vasin
Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.
Prethodni autorski tekst Gorana Vasina možete pročitati ovde:
Goran Vasin: Kralj Aleksandar Karađorđević – od Cetinja do Marseja
Preuzmite android aplikaciju.
