Eparhija bačka, je u svojoj dugoj istoriji, imala veliki broj značajnih događaja i velikih i izuzetnih ličnosti, ali Kanonozacija vladike Irineja Ćirića ( Svetog episkopa Irineja Bačkog) i bačkih mučenika (02.10.2022), događaj je koji prevazilazi i najprelomnije događaje istorije srpske crkve u bačkoj ravnici.
Vladika Irinej Ćirić, koji je tokom svog arhipastirskog delovanja, spadao u red najučenijih arhijereja ostavio je u bačkoj eparhiji dubok i neizbrisiv trag.
Iz svešteničke i građanske ugledne porodice Ćirića iz Sremskih Karlovaca, završava gimnaziju u Novom Sadu (1902), a potom i Duhovnu akademiju u Moskvi (1906). Doktorsku disertaciju je odbranio u Beču (1908), a ubrzo potom biva najpre zamonašen, a potom od strane patrijarha Lukijana Bogdanovića i rukopoložen za đakona (1908). Od 1909, postao je bibliotekar Patrijaršijske biblioteke, riznice znanja i tradicije Karlovačke mitropolije i Srba u Monarhiji.
U Karlovačkoj bogosloviji bio je nastavnik na više predmeta, ali posebna oblasti njegovog interesovanja bile su bogoslovska književnost, liturgika i prevod starozaventih tekstova. Njegov tekst o stradanju i sahrani patrijarha Lukijana Bogdanovića, jedan je od najupečatljivijih izvora epohe toga vremena. Ratno stradanje Karlovačke mitropolije prolazi iz vladiku pakračkog administratora Mirona Nikolića.
Posle Velikog rata, biva izabran za vladiku timočkog proleća 1919, a na katedru episkopa bačkih prelazi 1922 godine. Bačka eparhija koja je bila bez episkopa od smrti Mitrofana Ševića, januara 1918, bila je mesto na kome su do izražaja došli svi talenti vladike Irineja Ćirića.
Upornost, strogost, jaka moralna načela, disciplina i arhipastirska potrebna blagost, dali su vladici Irineju veliki ugled kod sveštenstva, epahriota i državnih vlasti, ali i mnogo šire u svim pomesnim pravoslavnim crkvama.
Njegova neumorna delatnost, stalna putovanja uz patrijarha Varnavu, posete drugim pravoslavnim crkvama, stalna učešća u Svetom Sinodu, nebrojeni sastanci sa predstavnicima drugih konfesija, sa razlogom svedoče o jednom od najuglednijih arhijereja SPC toga vremena.
Sam vladika Irinej Ćirić živeo je skromno i bez pompe obavljao naznačene dužnosti. Jedan je od prvih predstavnika SPC i ekumenskom pokretu (budućem SSC), ali isto tako i branilac pravoslavlja u Slovačkoj i Ukrajini, gde su još od vremena patrijarha Lukijana, prilike bile teške i kopmleksne.
Drugi svetski rat bio je stradalništvo vladike Irineja i bačke eparhije. Još od početaka okupacije počeli su pogromi na Srbima, koji će kulminirati zloglasnom Racijom i masovnim ubistvima Srba širom Bačke, najviše u Novom Sadu i Šajkaškoj. Oblasti koje su nekada činile oslonac Srpske Vojvodine i stub otpora mađarizaciji najviše su stradale. Nevini civili ubijani su bez milosti, što je strdalanike, od dece do najstarijih, uvrstilo u red bačkih mučenika, rame uz rame sa stradalima u Rakocijevom ustanku ili tokom Revolucije 1848- 1849.
Vladika Irinej je činio sve što je bilo u njegovoj moći da zaštiti Crkvu i svoje eparhiote od stradanja. U tom pogledu sledio je put svojih prethodnika, vladike budimskog i bačkog Platona Atanackovića, koji je preživeo stradanje sa eparhijom tokom Revolucije 1848-1849, te Mitrofana Ševića tokom Velikog rata. Njegova delatnost i upornost najbolje se pokazuju prilikom spašavanja 2800 dece iz logora Šarvar, osnivanja Bolnice bačke eparhije 1942, u kojoj su deca i drugi logoraši zbrinjavani i lečeni zahvaljujući anagažovanju same Eparhije.
Vladika Irinej pokazao je veliku odgovornost i jasno stavio do znanja mađarskim vlastima da se moraju uložiti napori da se poboljša položaj Srba.
Njegovo prihvatanje mesta u Gornjem Domu Ugarskog sabora, koje je bilo usmereno u tom pravcu, kasnije mu je spočitano kao izdaja. U tradiciji Karlovačke mitropolije u kojoj je duhovno odrastao i stasavao vladika Irinej, veze sa državnim strukturama, Vladom i počasno mesto člana Gornjeg doma bili su neophodni za očuvanje i jačanje srpskog identiteta. Poučen tim primerom i jasnom slikom kontiuteta koji je imala ideološki i politički Mađarska, on je težio da se oprobanim stazama zauzima za bolji položaj Srba.
Kao član Sinoda doprineo je stabilizaciji prilika u stradalnoj SPC tokom Velikog rata. Autoritetom je tražio načina da zaustavi i mađarske pokušaje da se stvori samostalna Mađarska pravoslavna crkva, u šta je bila delimično involvirana i Carigradska patrijaršija.
Posle dolaska novih komunističkih vlasti, položaj vladike Irineja Ćirića je pogoršan.
Najpre u kućnom pritvoru provodi godinu i po dana, a incidenti pred Vladičanskim dvorom bivaju česti. Gađanje prozora kamenicama (od čega je zadobio ozbiljnu povredu), pokušaji linča, kulminiraće u Odžacima 1946, kada će vladika biti vređan, pretučen (sa više jakih udaraca u glavu), umalo linčovan, a jedan od sveštenika iz njegove pratnje i uboden nožem.
Nove vlasti su na taj način poslale poruku Bačkoj eparhiji i SPC, da velika borba za čuvanje Srba i srpskog identiteta su bili trn u oku, a ne delo za hvalu. Tako je u seriji incidenata vladika zadobio povrede koje će trajno oštetiti njegovo zdravlje i uticati na njegovu pastirsku delatnost.
Iako je mirno, strpljivo i obazrivo upravljao Eparhijom, faktički u kućnom pritvoru, od 1952. zdravlje mu biva sve više narušeno. Od posledica povreda, zadobijenih prebijanjem, sve teže je upravljao eparhijom, ali nije klonuo duhom. Upokojio se uoči praznika Blagovesti 1955. Sahranjen je u kripti u Sabornom hramu Sv. Velikomučenika Georgija u Novom Sadu.
Sveti episkop bački Irinej i bački novomučenici, simboli su uzdizanja i stradanja Pravoslavne crkve, životom i mučeništvom, svedoče neizbrisiv trag Srba u Bačkoj, nasleđe i putokaz koji se moraju čuvati i poštovati…
Autor: Prof. dr Goran Vasin
Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.
Prethodni autorski tekst Gorana Vasina možete pročitati ovde:
Goran Vasin: Oslobođenje i ujedinjenje – srpska ideja i nacionalno jedinstvo u 19. veku
Preuzmite android aplikaciju.
