Početna > Blog
Blog Srbija

Goran Vasin: Austrijska Kraljevina Srbija (drugi deo)

Položaj Srbije posle Požarevačkog mira 1718. bio je vrlo specifičan. Ona se nalazila pod direktnom ingerencijom vladara, cara Karla VI, kao Dominum regium. Ovakav status svedočio je o ozbiljnim planovima Dvora kada je u pitanju i politički i strateški položaj Beograda i same Srbije u očima Beča.
Foto: Gradske info

Za konkretne svakodnevne političke, administrativne i crkvene poslove bila je zadužena tzv. Administracija. Na njenom čelu nalazio se princ Aleksandar Virtemberški, bliski saradnik Eugena Savojskog.

O Aleksandru Virtemberškom srpska istoriografija sa početka 20. veka pisala je kritički, kao o čoveku koji je trošio velike sume novca, krčio šume i vreme provodio ispijajući vino i mahom u lovu. Između dva svetska rata u delima Dušana Popovića ta slika je već bila izmenjenija.

Naglasak je bio na formiranju potpuno drugačijeg načina funkcionisanja finansija i poreskog sistema. Austrija je težila brzom zavođenju poreza i novoj urbanizaciji Srbije. Zemlja je brzo podeljena na okruge, kojima su mahom rukovodili provizori, a koji su preko lokalnih kmetova i knezova sakupljali porez.

Upravo je sakupljanje poreza, popisivanje imanja i stanovništva počelo da izaziva i prva nezadovoljstva. Podzakupci poreza bili su često Srbi, koji su se veštim trgovačkim sposobnostima izdvajali u prvi plan.

Pojavljuju se imena Vuka Isakovića, Ilije Stratimirovića, Staniše Markovića, Jefte Vitkovića i drugih. Umešno i sposobno oni su se izdvojili u poslovima lokalnih oberknezova i postajali nova ekonomska elita u Srbiji. Taj proces ispostaviće se kao ključan u jačanju trgovačkog srpskog staleža i generalno samopouzdanja lokalnih srpskih starešina.

Uz uspone i padove, razočarenja i uvek nove ideje, stvarala se baza za podizanje Srpskog ustanka (nekoliko decenija kasnije). Načinjeni su prvi koraci, a formiranje nacionalne (srpske) milicije zaokružava taj početni proces.

Popisi iz 1725, 1728-9, 1737, daju jasnu etničku sliku Srbije, ali i ukupnog broja stanovnika koji se lako mogu porediti i sa podacima po parohijama Srpske crkve. Broj Srba posebno je porastao u Beogradu. Grad se potpuno menjao. Srpska varoš se počinje izdvajati kao posebna celina.

Saborna Crkva i mitropolitiski dvor bili su središte varoši, a trgovačka čaršija je prednjačila u ozbiljnim posredničkim vezama između Beča i Carigrada. Doseljavanje velikog broja Nemaca, Čeha, podizanje značajnijeg broja katoličkih crkava u Nemačkoj varoši, svedočili su ozbiljnim planovima Dvora kada su u pitanju Beograd i Srbija.

Nemci razvijaju manufakture i privredne kapacitete. Osnivaju se prve pivare. Radilo se na proširivanju i stvaranju nove putne strukture, radi boljeg funkcionisanja administracije. Rekonsturukcija same

Beogradske tvrđave rađena je po planu maršala Vobana. Podaci svedoče da je Beograd pre rat 1737, imao između 12-15 000 stanovnika.

U nemačkoj varoši živele su velike zajednice Jevreja i Jermena. Najčešće su se bavili trgovinom, a arhivski podaci svedoče da je deo Jevrejskog stanovništva već tada pisao ćirilicom. Jermeni iz Beograda će se posle poraza Austrije u ratu 1739, mahom preseliti u Novi Sad, gde će podići svoj hram. Priča o Jermenskom hramu u Novom Sadu, posebno je važna i vredna i zaslužuje posebnu temu za razgovor i poseban tekst.

Dvorski ratni savet koji je bio nadležan za sva administrativna pitanja, posebno je pažnju posvetio novim kasarnama i utvrđenjima, jačanju vojnih kapaciteta, ali nije izostala briga ni o državnim školama. Nemački učitelji uz nadzor jezuita, bili su nadležni za prosvetna pitanja. Pravoslavni srpski mitropolit u Beogradu bio je ključna ličnost srpske zajednice u samom gradu i Srbiji.

Prve godine uprave bile su teške i komplikovane, zbog novog sistema uprave, načina oporezivanja, generalno svakodnevnog života. U odnosu na osmansku upravu Srbi su dobili značajnije slobode, drugi vid crkvenog i političkog organizovanja na Crkveno-narodnom saboru.

Trgovačka i knežinska elita svojim jačanjem doprinela je boljem i jačem povezivanju svih Srba pod vlašću Habzburške monarhije. Jednom započeti proces nacionalnog povezivanja i jačanja nije bilo moguće zaustaviti. Moderna srpska državnost vrlo brzo će biti definisana, obnova srpske srednjevekovne države, generacije će stremiti da se taj cilj i ispuni.

(Nastaviće se)

 

Autor: prof dr Goran Vasin

 

Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.

 

Prethodni autorski tekst Gorana Vasina možete pročitati ovde.

Goran Vasin: Austrijska Kraljevina Srbija (prvi deo)

 

Preuzmite android aplikaciju.