Položaj Srbije posle Požarevačkog mira 1718. bio je vrlo specifičan. Ona se nalazila pod direktnom ingerencijom vladara, cara Karla VI, kao Dominum regium. Ovakav status svedočio je o ozbiljnim planovima Dvora kada je u pitanju i politički i strateški položaj Beograda i same Srbije u očima Beča.
Za konkretne svakodnevne političke, administrativne i crkvene poslove bila je zadužena tzv. Administracija. Na njenom čelu nalazio se princ Aleksandar Virtemberški, bliski saradnik Eugena Savojskog.
O Aleksandru Virtemberškom srpska istoriografija sa početka 20. veka pisala je kritički, kao o čoveku koji je trošio velike sume novca, krčio šume i vreme provodio ispijajući vino i mahom u lovu. Između dva svetska rata u delima Dušana Popovića ta slika je već bila izmenjenija.
Naglasak je bio na formiranju potpuno drugačijeg načina funkcionisanja finansija i poreskog sistema. Austrija je težila brzom zavođenju poreza i novoj urbanizaciji Srbije. Zemlja je brzo podeljena na okruge, kojima su mahom rukovodili provizori, a koji su preko lokalnih kmetova i knezova sakupljali porez.
Upravo je sakupljanje poreza, popisivanje imanja i stanovništva počelo da izaziva i prva nezadovoljstva. Podzakupci poreza bili su često Srbi, koji su se veštim trgovačkim sposobnostima izdvajali u prvi plan.
Pojavljuju se imena Vuka Isakovića, Ilije Stratimirovića, Staniše Markovića, Jefte Vitkovića i drugih. Umešno i sposobno oni su se izdvojili u poslovima lokalnih oberknezova i postajali nova ekonomska elita u Srbiji. Taj proces ispostaviće se kao ključan u jačanju trgovačkog srpskog staleža i generalno samopouzdanja lokalnih srpskih starešina.
Uz uspone i padove, razočarenja i uvek nove ideje, stvarala se baza za podizanje Srpskog ustanka (nekoliko decenija kasnije). Načinjeni su prvi koraci, a formiranje nacionalne (srpske) milicije zaokružava taj početni proces.
Popisi iz 1725, 1728-9, 1737, daju jasnu etničku sliku Srbije, ali i ukupnog broja stanovnika koji se lako mogu porediti i sa podacima po parohijama Srpske crkve. Broj Srba posebno je porastao u Beogradu. Grad se potpuno menjao. Srpska varoš se počinje izdvajati kao posebna celina.
Saborna Crkva i mitropolitiski dvor bili su središte varoši, a trgovačka čaršija je prednjačila u ozbiljnim posredničkim vezama između Beča i Carigrada. Doseljavanje velikog broja Nemaca, Čeha, podizanje značajnijeg broja katoličkih crkava u Nemačkoj varoši, svedočili su ozbiljnim planovima Dvora kada su u pitanju Beograd i Srbija.
Nemci razvijaju manufakture i privredne kapacitete. Osnivaju se prve pivare. Radilo se na proširivanju i stvaranju nove putne strukture, radi boljeg funkcionisanja administracije. Rekonsturukcija same
Beogradske tvrđave rađena je po planu maršala Vobana. Podaci svedoče da je Beograd pre rat 1737, imao između 12-15 000 stanovnika.
U nemačkoj varoši živele su velike zajednice Jevreja i Jermena. Najčešće su se bavili trgovinom, a arhivski podaci svedoče da je deo Jevrejskog stanovništva već tada pisao ćirilicom. Jermeni iz Beograda će se posle poraza Austrije u ratu 1739, mahom preseliti u Novi Sad, gde će podići svoj hram. Priča o Jermenskom hramu u Novom Sadu, posebno je važna i vredna i zaslužuje posebnu temu za razgovor i poseban tekst.
Dvorski ratni savet koji je bio nadležan za sva administrativna pitanja, posebno je pažnju posvetio novim kasarnama i utvrđenjima, jačanju vojnih kapaciteta, ali nije izostala briga ni o državnim školama. Nemački učitelji uz nadzor jezuita, bili su nadležni za prosvetna pitanja. Pravoslavni srpski mitropolit u Beogradu bio je ključna ličnost srpske zajednice u samom gradu i Srbiji.
Prve godine uprave bile su teške i komplikovane, zbog novog sistema uprave, načina oporezivanja, generalno svakodnevnog života. U odnosu na osmansku upravu Srbi su dobili značajnije slobode, drugi vid crkvenog i političkog organizovanja na Crkveno-narodnom saboru.
Trgovačka i knežinska elita svojim jačanjem doprinela je boljem i jačem povezivanju svih Srba pod vlašću Habzburške monarhije. Jednom započeti proces nacionalnog povezivanja i jačanja nije bilo moguće zaustaviti. Moderna srpska državnost vrlo brzo će biti definisana, obnova srpske srednjevekovne države, generacije će stremiti da se taj cilj i ispuni.
(Nastaviće se)
Autor: prof dr Goran Vasin
Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.
Prethodni autorski tekst Gorana Vasina možete pročitati ovde.
Preuzmite android aplikaciju.
