Velelepno zdanje stare streljane, odnosno Eđšega, tesno je vezan za rad najstarijeg sportskog i građanskog udruženja u Novom Sadu – Streljačkog društva. Streljačko društvo u Novom Sadu osnovala je grupa građana 25. juna 1790. godine, a u vreme osnivanja družina je imala 30 članova, dok je naš grad imao tek nešto više od 10.000 stanovnika.
Članovi bili bogati i ugledni građani.
Članovi društva bili su bogati i ugledni novosadski građani koji su mogli finansirati nabavku oružja, municije, opreme. U početku članovi su većinom bili Nemci, potom Srbi, a kasnije su se pridružili Mađari i pripadnici drugih nacionalnosti.
Kako objašnjava direktor Istorijskog arhiva grada Petar Đurđev, dobro pripremljen plan i želje osnivača naišle su na otpor društvene realnosti.
Zbog nedostatka prostora Društvo je 1797. godine kupilo trošnu kuću na gradskoj periferiji od Pala Čongradija za 423 forinte. Prema rečima Đurđeva, preduzimljivi članovi društva ubrzo su proširili plac i sagradili novu kuću od dasaka u kojoj se nalazila gostionica i toplo kupatilo, a u delu velikog dvorišta uređen je prostor za streljanu.
Za proslavu stogodišnjice Streljačke družine 1890. godine podignut je Streljački dom, impozantna zgrada u eklektičkom stilu, kakvu je građani danas poznaju, po projektu Đerđa (Georga) Molnara, dok su građevinski radovi bili povereni preduzimaču i graditelju Karlu Lereru.
Po masovnosti, drugo po redu u Vojvodini.
Kako kaže direktor Istorijskog arhiva Petar Đurđev za nepunih godinu dana u “Eđšegu” je formirano 16 klubova i sekcija: košarkaški, fudbalski i kuglaški klub i sekcije za rvanje, boks, dizanje tegova, biciklizam, mačevanje, rukomet, stoni tenis, veslanje, atletiku, gimnastiku, šah i planinarstvo.
Po broju sportskih ekipa i članova u Vojvodini samo je “Spartak” bio masovniji. Muške i ženske ekipe nadmetale su se na svim nivoima takmičenja, a sportom se bavilo oko 500 mladih – ističe naš sagovornik. Najviše uspeha imali su muška i ženska košarkaška ekipa koje su se takmičile u Prvoj saveznoj ligi.
Košarkaš Laslo Demšar bio je 79 puta raprezentativac, a na 95 utakmica vodio je kao trener žensku reprezentaciju Jugoslavije.
Dvorac u Antona Čehova dobio je naziv po Sportskom klubu „Jedinstvo“
Posle Drugog svetskog rata streljana je postala Društveni dom, a njene prostorije su koristila razna sportska udruženja.
Dvorac u Antona Čehova dobio je naziv po Sportskom klubu „Jedinstvo“ koji je tamo bio smešten posle Drugog svetskog rata, a čiji naziv na mađarskom jeziku glasi “Eđšeg” – kaže Đurđev. Osnovan je 9. juna 1945. godine s idejom da na novim društvenim osnovama stvori uslove da se omladina masovno bavi sportom.
Okupljao je uglavnom mađarske sportiste, a kasnije polovina članova bila je drugih nacionalnosti.
Zbog nemara, dvorac “Eđšeg” propadao je decenijama, a proglašen je spomenikom kulture i stavljen pod zaštitu države 2007. godine. Zatrpan otpadom, ruiniran, bio je svratište za beskućnike sve do 2014. godine kada je zgrada rekonstruisana i u potpunosti opremljena, a dvorcu vraćen stari sjaj.
Potencijal “Eđšega” je danas potpuno iskorišćen, pošto je pre nekoliko godina proglašen za jednu od kulturnih stanica u gradu u kojima se organizuju sadržaji za decu, mlade ali i starije, a umetnici i stvaraoci u raskošnom ambijentu mogu da organizuju izložbe, koncerte, predavanja, projekcije filmova.
