Završena je 95. dodela Oskara, naučnofantastična akcija „Sve u isto vreme“ (Everything Everywhere All At Once) apsolutni je pobednik 95. dodele Oskara sa sedam zlatnih statueta, uključujući i onu za najbolji film. Nemački ratni spektakl „Na zapadu ništa novo“ (All Quiet on the Western Front) odneo je četiri Oskara, kao i nagradu za najbolji strani film.
Iako je pomenuti film „Sve u isto vreme“ američke produkcije, filmska postava je mahom sa kineskog govornog područija, dok su pomenuti film o Prvom svetskom ratu „Na zapadu ništa novo“, snimili Nemci. Rastući trend nagrađivanja Oskarom filmova van podneblja SAD-a (setimo se i Parazita sa 6 osvojenih Oskara 2020. godine), je ohrabrujući podatak za međunarodnu kinematografiju, pa tako i za filmove sa naših prostora.
Ipak, još nije zabeleženo u istoriji da film iz Srbije osvoji Oskara, a od poslednje nominacije brojimo 37 godina. Međutim kroz istoriju je nominovano 6 filmova sa našeg govornog područija, od kojih su neki došli veoma blizu osvajanja zlatne statuete.
Sve je počelo prilično rano, kada je 1959. godine (svega 5 godina nakon što je nastala kategorija za najbolji strani film u okviru dodele Oskara) kada se prvi jugoslovenski predstavnik našao u borbi za Oskara za film na stranom jeziku.
Bio je to film rađen u jugoslovensko-italijanskoj koprodukciji pod nazivom „Cesta duga godinu dana“ koji je potpisao reditelj Đuzepe de Santis.
Iako je De Santisova drama te zime u Holivudu osvojila nagradu „Zlatni globus“ (jedini osvojen u istoriji naše kinematografije), nije uspela da se okiti mnogo popularnijom statuetom, pobedio je predstavnik Francuske, film „Moj ujak“(Mon oncle).
Nisu ljudi sa ovih prostora čekali dugo za drugu nominaciju, svega 2 godine kasnije film France Štiglica „Deveti krug“ ušao je u 5 nominovanih filmova.
Potresna ratna drama, te 1961. godine, ipak nije uspela da ubedi žiri da je kvalitetnije ostvarenje od Ingmar Bergamovog filma „Devičanski život“ (Jungfrukällan) koji je odneo pobedu.
Sa usponom jugoslovenskog crnog talasa u filmu, mnogi su mislili da bi domaća kinematografija napokon mogla da se okiti jednim Oskarom za najbolji strani film. Nade su, dve godine zaredom, polagane u jednog od naših najuspešnijih reditelja – Aleksandra Petrovića.
Ovaj reditelj je sa filmom „Tri“ (koji je ujedno i prvi film iz Srbije nominovan za Oskara) debitovao na dodeli Oskara 1967. godine.
Dovoljno je reći da se u moru (anti)ratnih filmova koje je iznedrila Jugoslovenska kinematografija, film „Tri“ smatra za jednim od najboljih prikaza svih nelogičnosti rata.
Bata Živojinović briljirao je u ovom remek-delu koje je, interesantno, prvi srpski film prikazivan na redovnom bioskopskom repertoaru u američkim bioskopima (tokom 1966). „Tri“ je u SAD primljen pozitivno, sa odličnim kritikama ali je trku za Oskarom izgubio od favorizovane francuske melodrame „Jedan čovek i jedna žena“ (Un homme et une femme) u režiji Kloda Leluša.
Već naredne godine žiri je uvrstio novi Petrovićev film među pet kandidata za prestižnu nagradu Holivuda. Sada kao jedan od favorita, sa filmom „Skupljači perja“, još jednim antologijskim delom.
„Skupljači“ (u SAD je film distribuiran pod nazivom „Sreo sam srećne Cigane“) su postigli veliki uspeh širom Evrope. Osvojio je nagradu Gran pri žirija Filmskog festivala u Kanu, što ga je proslavilo kako u Jugoslaviji tako i u široj Evropi.
Ipak Amerika nije delila isti entuzijazam ka ovom filmu kao ostatak Evrope, te su rešili da Oskarom nagrade čehoslovački film „Strogo kontrolisani vozovi“ (Ostře sledované vlaky) Jiržija Mencla.
Upravo te 1968. potvrđena sumnja da je dodela Oskara uskopovezana sa politikom, budući da su nemiri u Čehoslovačkoj postali glavna tema svuda, ali i sami Česi. Njihova pobuna protiv tadašnje hegemonije Sovjetskog Saveza u istočnoj Evropi.
Ta „polurevolucija“ ugušena je ulaskom ruskih tenkova u Prag ali je cela stvar odjeknula širom sveta, a naročito u SAD. To je svakako gurnulo u prvi plan sve što je češko (odnosno, tad je bilo čehoslovačko), pa tako i filmove iz te zemlje. Osim ruskih tenkova, te godine je i zlatna statueta Oskara dospela u Prag.
Ovaj, ispostaviće se, najuspešniji talas kada su nominacije za Oskara u pitanju završiće se 1969. godine kada se među 5 nominovanih našla Bitka na Neretvi Veljka Bulajića.
Ponovo je jugoslovenska javnost verovala da je baš ovo ostvarenje koje će nam napokon doneti Oskara, mahom zbog zvučnih glumačkih imena (što domaćih, što stranih) koja su se našla među postavom.
Međutim, sreća nam ni ovog puta nije bila naklonjena i Oskar je otišao u ruke alžirsko-grčke koprodukcije pod nazivom „Z“ Konstantinosa Gavrasa, poznatijem kao Kosta Gavras.
Poslednji srpski film koji je nominovan za Oskara jeste jedno od remek dela Emira Kustturice – „Otac na službenpom putu“.
Marta 1986. u dvorani „Doroti Čendler“ na Beverli Hilsu, Emir Kusturica čekao je da čuje (a sa njim i mnogi od nas koji su tada pratili radio prenos, jer televizijskog nije bilo) je li njegov film „Otac na službenom putu“ i američkim filmadžijama bio najbolji te godine.
Nažalost, oni nisu bili istog mišljenja kao žiri festivala u Kanu sa Milošem Formanom na čelu, koji je Kusturicu nagradio njegovom prvom „Zlatnom palmom“. Oskar je otišao u ruke Luisu Puenzu iz Argentine i filmu „Zvanična verzija“ (La historia oficial).
Nažalost nakon 1986. godine, nijedan film iz domaće kinematografije nije ušao među 5 nominovanih za nagradu Oskara.
Redom su kandidati poput filmova „Već viđeno“ Gorana Markovića, „Dom za vešanje“ i Podzemlje Emira Kusturice, „Original falsifikata“ Dragana Kresoja, „Lepa sela lepo gore“ Srđana Dragojevića, „Vreme čuda“ i „Bure baruta“ Gorana Paskaljevića i drugih bili tek ponuđeni Akademiji na razmatranje, ali nisu ulazili u uži krug uprkos svom kvalitetu.
Među srpskim kandidatima za Oskara u 21. veku našlo se dosta fantastičnih filmova kojima se naša kinematografija može ponositi. Takvi su filmovi „Nebeska udica“ Ljubiše Samardžića, „Rat uživo“ Darka Bajića, „Turneja“ Gorana Markovića ili „Krugovi“ Srdana Golubovića.
Najveći uspeh od svih kandidata u „novijoj istoriji“ postigao je film „Klopka“ Srdana Golubovića koji se 2007. godine našao u užem izboru od 9 kandidata, ali nije uspeo da uđe među 5 najboljih po mišljenju Američke akademije.
Iako srpski filmovi nisu uspeli da osvoje ovu prestižnu filmsku nagradu, ipak je zlatna statueta dospela u ruke Srba.
Doduše, dobitnici Oskara koji su poreklom iz Srbije nisu nagrađeni za ostvarenja domaće produkcije, već isključivo za svoj rad u stranim ostvarenjima.
Dvojica najistaknutijih umetnika sa ovih prostora koji su osvojili Oskara su Dušan Vukotić i Karl Malden. Dušan Vukotić trijumfovao je 1962. godine u kategoriji za kratkometražni animirani film sa filmom „Surogat“, što je prvi put da je Oskara u ovoj kategoriji dobio neko ko nije iz Amerike.
Karl Malden (kršteno Mladen Sekulović) poneo je titulu našeg prvog predstavnika koji je dobio Oskara i to 1952. u kategoriji najbolje muške sporedne uloge za tumačenje Harolda Mičela u filmu „Tramvaj zvani želja“ (A Streetcar Named Desire).
Oskara za najbolji originalni scenario 1980. godine dobio je Stojan Stiv Tešić i to za film „Četiri mangupa“(Breaking Away) sa Denisom Kvejdom u glavnoj ulozi.
Oskara su dobila i dva inženjera i jedan naučnik iz Srbije za svoj doprinos specijalnim efektima i kvalitetu filmske kamere. Bili su to Zoran Perišić, 1980. godine za specijalne efekte u „Supermenu“ (zahvaljujući kojima je Supermen konačno poleteo na filmskom platnu), Mirko Kovačević2007. godine za inovacije na objektivu filmske kamere i dr Dejan Ilić 2008. godine za digitalnu ARRI kameru i imitaciju dnevnog svetla (što je omogućilo snimanje gotovo svih modernih 3D efekata).
Objavljena selekcija 72. Festivala profesionalnih pozorišta Vojvodine
Preuzmite android aplikaciju.
