Upoznajte srpske srednjovekovne vladarke iz dinastije Nemanjić.
Istorijske priče o događajima iz bogatog srpskog srednjeg veka uglavnom se odnose na, neosoporno značajne i velike vladare – župane, kraljeve, careve; političke prilike i neprilike, ratove.
Ana Nemanjić
Ana Nemanjić bila je supruga župana Stefana Nemanje.
O Ani Nemanjić nema mnogo podataka u istorijskim izvorima, tako da njeno poreklo nije utvrđeno, kao ni mesto gde se upoznala sa Stefanom Nemanjom.
Postoji nekoliko legendi o njenom poreklu, međutim nijedna nije sa sigurnošću potvrđena. U knjizi Mavra Orbina „Kraljevstvo Slovena“ stoji da je bila ćerka bosanskog bana.
Još jedan izvor iznosi ovu pretpostavku, naime u knjizi „Istorija“ Jovana Rajića, takođe piše da je ćerka bosanskog bana Stefana Borića.
Međutim, potonji istoričari nisu bili slobodni da potvrde ove pretpostavke. Ana je Stefanu Nemanji rodila najmanje petoro dece, uključujući Stefana Prvovenčanog, Vukana i Svetog Savu.
Zamonašila se 1196. godine, i odbila ime Anastasija. Poslednje godine života provela je u manastiru Svete Bogorodice u Toplici gde je i umrla, ali su njene mošti kasnije prenete u Studenicu, zadužbinu i grobnu crkvu njenog muža, gde i danas počivaju.
Jevdokija Anđeo
Jevdokija ili Evdokija Anđeo bila je prva supruga Stefana Nemanjića.
Kako je to bio običaj kroz istoriju, ovaj brak ugovoren je kako bi se ojačali odnosi između dveju država, ili u ovom konkretnom slučaju, dotadašnjih neprijatelja – Srbije i Vizantije.
Tako su vizantijski car Isak II Anđeo i veliki župan Stefan Nemanja, ugovorili brak između Evdokije, Isakove bratanice i Stefana Nemanjića.
Upravo zbog značaja Evdokijinog strica, Stefan Nemanja se odlučio da presto nasledi Stefan Nemanjić, a ta odluka kasnije je postala seme razdora između Stefana i njegovog starijeg brata Vukana, koji je smatrao da je kao najstariji Nemanjin sin, imao pravo da nasledi presto.
Evdokija je tako postala prva strana princeza na srpskom dvoru. Ona je rodila kraljeve Radoslava i Vladislava, koje je vaspitavala u duhu zemlje iz koje je potekla, te je poznato da se Radoslav, kada je postao kralj savladar svoga oca, potpisivao kao Stefan Duka.
Evdokiju je, prema legendi, Stefan Nemanjić proterao iz Srbije zbog preljube. Zvanično su se razveli 1201. godine, a ona se vratila u Vizantiju u kojoj je njen otac Aleksije III tada bio car.
Ana Dandolo
Supruga Stefana Nemanjića bila je unuka čuvenog mletačkog dužda Enirika Dandola.
Zanimljiva istorijska činjenica je ta što je upravo Enriko Dandolo imao ključnu ulogu u Četvrtom krstaškom ratu koji je doveo do pada Carigrada 1024. godine kojim je tada vladao Aleksije III, Evdokijin otac (prva supruga Stefana Nemanjića).
Stefan Nemanjić, mudar političar, tražio je zaštitu od Mletačke republike, a savez je ozvaničen brakom.
Ana Dandolo je na srpski dvor došla 1217. godine i na njemu rodila Uroša, potonjeg srpskog kralja, Predislava (potonji arhiepiskop Sava II) i ćerku Renijeru.
Iste godine, upravo zbog uticaja Ane Dandolo vladavina Stefana Nemanjića dostigla je vrhunac, kada je uspeo da od pape Honorija III dobije kraljevsku krunu i tako Srbiji obezbedio međunarodno priznanje, a sebi nadimak Prvovenčani.
Pored značaja u životu svog muža, koliko je bila značajna figura i u životu svoga sina Uroša I, govori jedna freska u njegovoj zadužbini, crkvi Svete Trojice u manastiru Sopoćani.
Dokaz za to da je Uroš angažovao najbolje majstore da oslikaju njegov hram najboljim onovremenim materijalima, može biti u tome što je crkva gotovo dva veka bila bez krova i zapuštena, ali se živopis, uprkos kišama, snegovima i vetru, u značajnoj meri očuvao – najverovatnije zbog kvaliteta kreča.
Program sopoćanskog živopisa uobičajen je za vizantijsku ikonografiju 13. veka, ali značajno obogaćen u odnosu druge, ranije izgrađene, srpske manastire.
Posebno se izdvajaju freske u oltaru i naosu, a naročito freska Uspenje presvete Bogorodice na zapadnoj strani.
Ova monumentalna freska zauzima čak 40 metara kvadratnih, a izuzetnom slikarskom veštinom prikazani su bol i patnja apostola, arhijereja, jerusalimskih žena, anđela i Hrista (zbog svoje izuzetnosti – ova freska je bila predmet pažnje i proučavanja na brojnim svetskim izložbama).
Prikazivanje Uspenja Bogorodice na zapadnom zidu naosa, uobičajena je za slikarski program sredine trinaestog veka, ono što je neuobičajeno, a što govori o značaju Ane Dandolo u životu Uroša I, je freska koja se nalazi na severnom zidu priprate, a u pitanju je monumetalna istorijska kompozicija Smrt Ane Dandolo (na istom zidu na kom je freskopisano Uspenje Bogorodice; ove dve freske naslikane su „leđa o leđa“).
Kao ktitorske kompozicije, ova freska nam pruža jedinstven uvid u istoriju (poput neke stare fotografije).
Na fresci je prikazana Ana na odru u trenutku kada njenu dušu prihvata anđeo, a na njenom uzglavlju se pojavljuju Isus Hristos i Bogorodica. Oko odra su okupljeni članovi njene porodice.
Uroš je prikazan u vladarskoj odeždi sa krunom na glavi, a iza njega stoje prinčevi, Milutin i Dragutin, princeza Brnča (Anini unuci) i snaja, kraljica Jelena, koja ljubi Aninu levu ruku. Prisutan je i arhiepiskop Sava ΙΙ.
Kraljica Ana Dandolo je i sahranjena u ovoj crkvi, zadužbini njenog sina, koji joj je nesumnjivo ukazao poštovanje, na način kakav od tada nije bio zabeležen.
Jelena Anžujska
O Jeleni Anžujskoj – supruzi kralja Uroša I, možda je ispredeno najviše mitova. Kako o njenom poreklu, tako i o njenom velelepnom dočeku u Srbiju, kroz dolinu jorgovana.
Istorijski izvor iz kog se pronalazi najviše informacija o ovoj značajnoj kraljici i potonjoj svetiteljki, je značajno delo „Životi kraljeva i episkopa srpskih“ koje je napisao srpski arhiepiskop Danilo II Pećki.
Interesovanje za ovu značajnu kraljicu svakako je opravdano zbog njenog delovanja u svim oblastima – ponajviše u političkoj, ali ništa manje u duhovnoj i graditeljskoj.
Međutim, jedan detalj o kom rado pričamo, ipak nije tačan, a to je njeno poreklo. Naime, uvreženo je mišljenje da je Jelena pripadala uglednoj francuskoj kneževskoj porodici Anžu.
Priča o njenom poreklu nastala je pogrešnim tumačenjem pojedinih pisama koje je razmenjivala sa Šarlom I od Anžuja, u kojima je on oslovljava terminom – rođaka.
Međutim, iako nije od Anžuja, njeno poreklo nije ništa manje plemićko. Engleski istoričar Gordon Makdanijel utvrdio je ona bila ćerka Jovana Anđela i Matilde od Vijadena.
Jovan Anđeo bio je sin vizantijskog cara Isaka II Anđela (strica Evdokije Anđeo) i Margarete Ugarske, koja je bila sestra ugarskog kralja Andrije II.
Njena majka, Matilda od Vijadena, bila je bliska rođaka, po majci, Balduinu II, vladaru tzv. Latinskog carstva. Dakle Jelena jeste potomak vladarskih i plemićkih porodica, ali onih koje su poticale sa područja Vizantije i Ugarske.
Iako bajkovita, priča o dočeku francuske plemkinje koja dolinom Ibra prolazi kroz polja jorgovana, ova priča ipak nije istorijski utemeljena.
Mit o Dolini jorgovana, piše Dejan Ristić u svojoj knjizi „Mitovi srpske istorije“, nastao je krajem XX veka iz pera Tiodora Rosića u knjizi „Autorske bajke Tiodora Rosića“.
Njen neosporni značaj, uticaj ali i rad, ogleda se i u broju njenih likovnih predstava. Naime, ona je, uz caricu Jelenu, suprugu Dušana Silnog, najčešće oslikavana žena srpskog srednjovekovnog freskoslikarstva.
U manastiru Sopoćani prikazana je na fresci Smrt Ane Dandolo. Sa suprugom Urošem i sinovima Milutinom i Dragutinom, prikazana je u svojoj zadužbini, u manastiru Gradac, kod grobnog mesta.
Naslikana je i na horizontalnoj kompoziciji loze Nemanjića u Đurđevim Stupovima kao i u Dragutinovoj zadužbini, manastiru Svetog Ahilija u Arilju, u prirodnoj veličini. Poslednji kraljičin portret nalazi se u manastiru Gračanica, kralja Milutina, gde je naslikana kao monahinja, zajedno sa suprugom Urošem.
Pjanović: MUP poziva građane da od sutra predaju svoje nelegalno oružje
Preuzmite android aplikaciju.
