Sretenje Gospodnje, odnosno unošenje Isusa Hrista u hram, predstavlja jedan od najstarijih velikih hrišćanskih praznika.
Njegov koren predstavlja događaj opisan u Jevanđelju po Luki. Naime, četrdeseti dan po rođenju, Bogorodica je dovela svog Sina (Isusa Hrista) u hram jerusalimski da ga, shodno starom jevrejskom zakonu, posveti Bogu i da očisti sebe. Kada je Hristos donet u hram, tamo se nalazio i jedan starac, kojeg Sveto Pismo i hrišćanska tradicija opisuju kao pravednog, i koji je poznat kao Sveti Simeon Bogoprimac.
Tada, po Jevanđelju, je Simeon izgovorio reči koje su i danas prisutne u bogosluženjima, kao molitva Svetog Simeona Bogoprimca:
Ninje otpuščaešči raba Tvojego, Vladiko, po glagolu Tvojemu s mirom: jako videsta oči moi spasenie Tvoje, ježe jesi ugotoval pred licem vsjeh ljudej, svet vo otkrovenie jazikov, i slavu ljudej Tvoih Izrailja.
Odnosno na savremenom srpskom jeziku:
Sada otpuštaš s mirom slugu Svojega, Gospode, po reči svojoj, jer videše oči moje spasenje Tvoje, koje si ugovio pred licem sviju naroda. Svetlost, da prosvećuje neznabošce, i slavu naroda tvoga Izrailja.
Ovaj praznik se počeo proslavljati kod hrišćana sigurno još početkom IV veka u Jerusalimu, izvesno čak i pre Božića.
Sam praznik, od ranog srednjeg veka kada je uobličen bogoslužbeni krug proslavljanja, pa do danas, predstavlja završetak četrdesetodnevne proslave Božića i Bogojavljenja. U zapadnom delu hrišćanstva nosi naziv Svećnica, i taj se dan blagosiljaju sveće koje se mogu koristiti pri krštenjima, procesijama na Tijelovo (Praznik tela i krvi Hristove, poznat i kao Brašančevo) i drugde.
Postoje i brojni običaji u rimokatoličkom svetu vezani za Svećnicu (Sretenje), i to posebno u hispanskom svetu gde se organizuju i brojni festivali u čast Bogorodice, odnosno Gospe Svetlosti ili Gospe Kandelarije. Od značajnih istorijskih događaja na Sretenje/Svećnicu krunisan je 962. godine Oton Veliki za rimsko—nemačkog cara.
Praznik Sretenja Gospodnjeg ima tokom novog veka značajno mesto i u istoriji srpskoga naroda.
Na Sretenje 1804. godine održan je Zbor u Orašcu kojim je počeo Prvi srpski ustanak, i taj dan je početak simboličke borbe Srba za oslobođenje Srbije i srpskih zemalja od osmanske vlasti.
Na Sretenjskoj skupštini 1835. godine donet je Ustav Knjaževstva Srbije, prvi srpski ustav, znan i kao Sretenjski ustav, čiji je autor bio Dimitrije Davidović. Pisan je po uzoru na belgijski i smatra se da je u svoje vreme bio jedan od najmodernijih, najdemokratskijih i najliberalnijih ustava.
Često se kaže (mada je ta teza podložna raspravi) da je njime Srbiji prva na Balkanu ukinula feudalizam, što predstavlja najistočniji uticaj širenja ideja Francuske revolucije, iako nesumnjivo ima i odblesaka uticaja američkog ustava kojeg je Davidović dobro poznavao. Ovaj ustav je praktično važio manje od dva meseca, ali predstavlja važan spomenik naprednih ideja u mladoj srpskoj državi, tada još uvek pod vrhovnom vlašću Turske.
Zbog ova dva važna događaja Sretenje je i Dan Državnosti Srbije, već evo punih dve decenije u kontinuitetu.
Jedan zanemareni detalj je isto bitan za noviju srpsku istoriju, poglavito za prošlost južne i Stare Srbije. Prva skupština Srba u Osmanskom carstvu održana je od 2. do 11. februara 1909. godine u Skoplju i upravo na Sretenje je započela svoj rad.
Traženo je na njoj da se poštuju prava i slobode građana, ravnopravnost Srba i da se slobodno koristi srpsko ime. Ova skupština je osudila aneksiju Bosne i Hercegovine koju je sprovela Austro-Ugarska godinu ranije. Tražena su i ista prava za srpske, kao i grčke mitropolite, te da Srbi imaju prava i u eparhijama u kojima nema Srba mitropolita i da se selima ostavi mogućnost i pravo izbora da prime srpskog ili bugarskog sveštenika.
Na koncu, zahtevan je i povraćaj imanja otetim Srbima, te da ih seljaci slobodno otkupljuju od zemljoposednika. Među uglednim učesnicima ove skupštine izdvajaju se četničke vojvode Micko Krstić i Jovan Stojković, te ugledni intelektualci, sveštenici i nacionalni delatnici poput Gliše Elezovića, Serafima Krstića, Sretena Vukosavljevića, Bogdana Radenkovića i drugih.
Sretenje je, tako, kroz vekove bilo neraskidivo vezano sa slobodarskim idejama srpskog naroda, i predstavlja svakako jedan od temelja moderne srpske države.
Autor: Prof. dr Boris Stojkovski
Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.
Prethodni autorski tekst Borisa Stojkovskog možete pročitati ovde:
Boris Stojkovski: Dubrovnik i njegova kultura-mesto spajanja ili sukoba?
Preuzmite android aplikaciju.
