Poseta predsednika Srbije Aleksandra Vučića Republici Turskoj i njenom šredsedniku Redžepu Tajipu Erdoganu predstavlja uistinu potvrdu izuzetno dobrih odnosa dve zemlje, ali i blizak lični odnos dvojice lidera.
Ovaj događaj predstavlja još jednu značajnu etapu u viševekovnim odnosima Srbije i Turske, a koji su imali mnogobrojne i različite faze. Prvi susreti, bili su vojni sukobi još u vreme cara Dušana, kada je vojska tada narastajuće osmanske države porazila dvaput srpsku.
Nakon toga usledile su značajne bitke, najpre Marička 1371. godine, a potom i sudbonosna Kosovska bitka na Vidovdan 1389. godine. Ova potonja je postala i ostala do danas kamen temeljac celokupnog srpskog identiteta.
Naredne decenije obeležila je politika srpskih despota Stefana Lazarevića i Đurđa Brankovića koju je karakterisao i vazalni odnos sa Osmanlijama, ali i laviranje između Turaka i zapada, a u nastojanjima da se Srbiji obezbedi kakav-takav siguran položaj. Stoga su bivali primorani neretko i na saradnju sa Turskom, pa i na uštrb odnosa sa hrišćanskim državama.
Turska od ranog osmanskog doba, sve do danas, vodi višestruku politiku. Jedan pravac usmeren je na Balkan, drugi, mnogo značajniji ka Istoku, pre svega Persiji, a tu je uvek i komplikovana unutrašnja situacija, bilo da se radi o nekadašnjim maloazijskim emiratima ili savremenom kurdskom pitanju.
No, uspon Osmanlija je bio nezadrživ, osvojeno je Smederevo 1459 (uz oslanjanje nekih srpskih velikaša na Tursku), a zatim redom i druge srpske zemlje. Turska je postala gospodar Balkana, a nekoliko decenija docnije u vreme sultana Sulejmana Veličanstvenog (1521-1566) zauzet je i značajan deo srednje Evrope, pre svega Ugarska. Međutim, upravo u ovo vreme, kada su Osmanlije vladale celom Srbijom, Pećka patrijaršija je obnovljena 1557. godine, a srpske crkve i manastiri delimično nastavljaju svoj kulturni i duhovni rad.
Nastaju gotovo svi fruškogorski manastiri, pominje se i manastir Kovilj prvi put, rade štamparije u Beogradu, Mileševi i Goraždu. Ali, opadanje snage Turske uslovilo je promene i na Balkanu.
Osmansko-habzburški ratovi su iz korena izmenili i položaj pokorenog stanovništva. Migracije Srba ka severu su sve bile veće, islamizacija i naseljavanje nesrpskog življa sve izraženije, jednako kao i nasilje lokalnih muslimanskih gospodara, dok je Turska postala bolesnik na Bosforu.
Tokom XVIII i XIX veka Osmansko carstvo prolazilo je kroz velike promene i turbulencije i na unutrašnjem i spoljnom planu. Srbe, gde god boravili, slobodarski duh nije napuštao, naprotiv.
Od 1804. godine, pa sve do potpunog sticanja nezavisnosti 1878. godine na Berlinskom kongresu trajala je srpska borba za modernu nacionalnu državu i ujedinjenje srpskog naroda.
Nju su karakterisali i direktni vojni sukobi i diplomatske aktivnosti, kao i borba osmanskih Srba za svoja prava čak manjim delom i kroz saradnju sa carigradskim institucijama. Konačno, Osmanlije su najvećim delom sa Balkana proterane 1912-1913. godine nakon balkanskih ratova.
Nakon Prvog svetskog rata došlo je do korenitih promena u svetu. Umesto Osmanskog carstva rodila se, pod Mustafom Kemal-pašom Ataturkom moderna Turska Republika, a nastala je i Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, docnija Kraljevina Jugoslavija.
Njen kralj, Aleksandar I Karađorđević posetio je januara 1934. godine Carigrad, a odnosi jugoslovenskog kralja i turskog lidera bili su iskreni i srdačni. Radili su na stvaranju Balkanskog saveza, a Ataturk je uglednom gostu ukazao dužnu pažnju. Večeralo se iz zlatnog posuđa, a kralj Aleksandar je Ataturku poklonio zlatnu tabakeru koju je ovaj čuvao. Nakon Marseljskog atentata u Turskoj je čak bila proglašena trodnevna žalost.
Iako je kralj Aleksandar bio svestan kompleksne istorije odnosa Srba i Turaka, prožete brojnim sukobima, znao je dobro i da su ti odnosi višeslojni, i, negujući vidovdanski kult i tradicije oslobodilačkih ratova, ipak je sa Turskom gradio nove odnose, na krilima kojih se korača i danas.
Autor: Boris Stojkovski
Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.
Prethodni autorski tekst Borisa Stojkovskog možete pročitati ovde.
Boris Stojkovski: Stefan Nemanja i Fridrih Barbarosa. Prvi veliki srpsko-nemački samit na vrhu
Preuzmite android aplikaciju.
