Srpsko—mađarski odnosi se, ne bez valjanih razloga, danas percipiraju kao najbolji u istoriji, posebno novijoj. No, dve zemlje i dva naroda su imali viševekovnu i međusobno isprepletanu prošlost.
Štaviše, prva mađarska epska pesma iz 1476. godine najuže je vezana za Srbiju. U pitanju je delo koje se mađarski zove A Szabács viadala, odnosno na srpskom jeziku Opsada Šapca.
Sultan Mehmed II Osvajač je planirao da preko tvrđave Šabac koja je imala strateški veliki značaj ugrozi celu zemlju.
Ugarsku vojsku u borbi protiv nadiruće osmanske opasnosti predvodili su srpski despot Vuk Grgurević Branković (Zmaj Ognjeni Vuk) i Vlad Cepeš (poznat kasnije kao Drakula), kao i Pavle Kinjiži.
U ovoj vojsci bilo je i čeških vojnika u službi kralja Matije Korvina. Opsada je počela 12. januara, Matija Korvin je postavio logor, a otpočeto je artiljerijsko gađanje grada i prvi napad trajao je do početka februara kada je tvrđavi u pomoć pritekla vojska koju je vodio Ali—beg Mihaloglu.
Turska posada se povukla iz spoljnog u unutrašnji grad šabačke tvrđave. Međutim, kralj Matija je napravio nekoliko dobrih strateških poteza, ugarska armija je krenula u susret turskoj, frontalno napala, povukla se i pod okriljem noći zadala odlučan udarac. Napokon, 15. februara 1476. godine Šabac je pao u ugarske ruke.
Ova je pobeda daleko odjeknula i ostavila ogromnog traga, skoro kao odbrana Beograda tačno dve decenije kasnije.
Junaštvo ovih vojnika se merilo sa hrabrošću Hunjadijevih trupa iz 1456. godine, a zanimljivo, oba poraza je pretrpeo isti smanski sultan, osvajač Carigrada Mehmed II. Pod Beogradom je i sam teško ranjen, a pod Šapcem, tvrđavom koja je u njegovo doba izgrađena, za koju je govorio da drži ugarskog kralja kao mač pod grlom, poražena je njegova posada i Turci su isterani iz grada koji su sami i sagradili. Nastala je i epska pesma, prva na mađarskom jeziku, koja se pevala na dvoru u Budimu. Ovaj jedini spomenik epske poezije na mađarskom jeziku se sastoji od 150 stihova ispevanih u desetercu sa parnom rimom.
Šabac je na taj način opevan i kod Mađara, a vojska koju su predvodili ugarski kralj sa svojim vojskovođama, srpski despot i vlaški vojvoda, i koja je izvojevala jednu od najsjajnijih hrišćanskih pobeda u vreme kada su Turci išli ka vrhuncu moći postala je tako besmrtna.
A Szabács viadala je iznimno važan spomenik ugarske, ali i slovenske i uopšte evropske književnosti, a deo, odnosno prvi stihovi u prevodu kolege Marka Čudića i L. Kuzmanovića glase ovako:
A Stremljanin što se tu steko
Dubinu rova dugo je gledo –
Jer onaj što Šabac stvori
Na topove se mnoge osloni –
Pa se vrati hitro belom gradu
Kraljevome gradu Beogradu
I brodova što je tamo bilo
Do Dunava grada oplovilo
Matija ih Savom povukao
I Šapcu ih gradu doteglao:
Raju silnu u krug postavio
Vel`ku tvrđu vodi napravio
Silne lađe u rovove plovne
Topovima da bedem obrone
Sve brodove i drvene šajke.
Kremen puška` sa tvrđave rojnim
I strelama mnogim i nadbrojnim
S andžarom i đuletom grdnim.
Autor: Prof. dr Boris Stojkovski
Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.
Prethodni autorski tekst Borisa Stojkovskog možete pročitati ovde:
Boris Stojkovski: O prvoj mađarskoj štampanoj knjizi povodom njene 550. godišnjice
Preuzmite android aplikaciju.
