Svedoci smo da se poslednjih godina pojavio čitav talas pseudonaučnika, poznatih kao autohtonisti, odnosno novoromantičari, koji su svojim krajnje problematičnim, neretko i nebuloznim tezama, uneli pravu zabunu među ljude koji nisu istoričari.
Perjanice ovakvog nekritičkog sagledavanja prošlosti su najpoznatiji po idejama koje se mogu objediniti pod sintagmu Srbi narod najstariji. Društvene mreže, nažalost, ovakvim šarlatanima su dale krila da svoje ideje vrlo agresivno propagiraju. Jedna od najčešće napadanih (i osporavanih) ličnosti od strane pseudoistoričara jeste i osnivač kritičke srpske istoriografije Ilarion Ruvarac.
Ilarion (rođ. Jovan) Ruvarac rođen je 1. septembra 1832. u Sremskoj Mitrovici gde i danas postoji njegova rodna kuća, jedna tipična, pravilna vojvođanska kuća, koja je danas i spomenik pod zaštitom države.
Otac mu je bio pop Vasilije, majka Julijana, a sama porodica je bila vrlo brojna, intelektualna i bliska crkvi. Njegov brat Dimitrije Ruvarac takođe je bio istoričar. Osnovnu školu završio je u Starom Slankamenu i Starim Banovcima, šest razreda gimnazije završio je u Sremskim Karlovcima a sedmi i osmi u Beču 1852. godine, gde mu se i rodila želja da izučava srpsku prošlost.
Pravo je studirao u Beču (u razdoblju 1852—1856) a potom je završio i Bogosloviju u Sremskim Karlovcima 1859. godine. Zamonašio se u Krušedolu 1861. godine, a 1874. godine postao je arhimandrit manastira Grgetega. Rektor Karlovačke bogoslovije je postao 1875. godine, a bio je savetnik i nekoliko karlovačkih patrijaraha.
Znao je latinski, grčki i nemački jezik, služio se i italijanskim i mađarskim jezikom, a vrhunac svog naučnog rada imao u periodu kada je bio profesor na bogosloviji u Karlovcima, nakon 1872. godine.
Kratko vreme je bio i politički aktivan, sa saboru Trojedne kraljevine u Zagrebu, a zbog sukoba sa patrijarhom Germanom Anđelićem od 1886. godine je definitivno i za stalno u manastiru Grgeteg.
Arhimandrit Ilarion je manastir obnovio, a njegov mladi prijatelj Uroš Predić je tad i naslikao ikonostas u glavnoj manastirskoj crkvi.
Zahvaljujući još svom gimnazijskom profesoru Aleksandru Stojačkoviću razvila mu se ljubav prema istoriji i prema srpskim srednjovekovnim izvorima. Svojim samopregornim naučnim radom i brojnim člancima postao je osnivač srpske kritičke istorijske škole i veliki je bio protivnik tadašnje tradicionalne (nekritičke, romantičarske) istoriografije, čiji je najpoznatiji predstavnik bio Pantelija Srećković.
Njih dvojica su imali živu i žustru prepisku i rasprave, a na kraju je trijumfovao kritički pravac u istoriografiji, čiji je Ruvarac bio utemeljitelj.
Prihvatio je stav osnivača moderne istorijske nauke Leopolda fon Rankea da prošlost treba prikazivati onako kako se zaista dogodila, bez bilo kakvog ulepšavanja ili posebno izmišljanja, čemu je bila sklona romantičarska škola, i čemu su i danas skloni pseudoistoričari.
Ilarion Ruvarac, kako je rečeno, dobro je znao jezike izvora, kao i najvažnije jezike literature onoga vremena. Jasno je razlikovao istorijske izvore od literature, i ponajviše se upuštao u izučavanje bitnih tema srednjovekovne srpske istorije.
Pisao je prvu ozbiljnu biografiju kneza Lazara (o 500 godina Kosovske bitke), a bavio se i pitanjima iz crkvene istorije, a zanimale su ga i istorija Bosne, Crne Gore te prošlost Srba u Ugarskoj. Svojim naučnim radom je obuhvatio sve srpske zemlje i sve prostore na kojima su Srbi živeli i imali značajno mesto.
U centru njegovog naučnog opusa bila je heuristika, odnosno kritičko proučavanje izvora, te rešavanje istoriografskih problema i kontroverzi. Iako je njegova metodologija bez sumnje imala manjkavosti, posebno sa savremene tačke gledišta kada je istorijska nauka uznapredovala, Ilarion Ruvarac je postavio temelj naučnog proučavanja istorija u Srba.
Umro je u manastiru Grgeteg 8. avgusta 1805. godine, a na manastirskom groblju mu je i spomenik.
Ilarion Ruvarac je bio član Srpske kraljevske akademije u Beogradu, Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti u Zagrebu, član Književnog odeljenja Matice srpske, te patronata velike srpske gimnazije u Karlovcima i nosilac Ordena Svetog Save.
Autor: Boris Stojkovski
Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.
Prethodni autorski tekst Borisa Stojkovskog možete pročitati ovde.
Boris Stojkovski: Mađarska revolucija 1956 – pogled 65 godina kasnije
Preuzmite android aplikaciju.
