U proteklih nekoliko decenija (možda i vekova) pokušaji potiskivanja, a zatim i ukidanja ruskog duhovnog uticaja i identiteta u Ukrajini pokazali su da je za uspeh datog neslavnog poduhvata crkveno pitanje u tamošnjoj pravoslavnoj zajednici od prevashodne važnosti.
U potpuno drugačijim istorijskim okolnostima, u vremenu nakon prestanka mongolske najezde i okupacije najvećeg dela ruskih istorijskih zamalja (svakako i teritorije današnje Ukrajine, gde je ruska država i nastala i „krštena“ krajem X veka), borba ruskih vladara iz dinastija Rjurik i Romanov za obnovu ruskog državnopravnog i državotvornog istorijskog i kulturnog nasleđa na prostorima Crnomorskog basena, bila je suočena sa agresivnom prozelitsko-rimokatoličkom politikom Poljsko-litavske unije u XVI i XVII stoleću i Habzburške monarhije od kraja XVIII veka, pa sve do nestanka Ruske imperije i Austrougarske 1917. i 1918. godine, dakle do druge decenije prethodnog stoleća.
Navedeni sukob, u tom istorijskom procesu „dugog trajanja“, pod neposrednim uticajem otvorene unijatske i prozelitske politike Bečkog dvora na prostorima današnjeg zapadnog dela Ukrajine, „iznedrio je“ jedan zaseban i krajem XIX veka, potpuno novi, ukrajinski, duhovni, a kasnije i nacionalni identitet.
U početku neistorijski, već samo politički identitet, snažno oslonjen na rusko kulturno i istorijsko nasleđe, kao i etničko „stablo“, sa autohtonim etnološkim odlikama i pod neprestanim uticajima srednjoevropskih, germanskih centara političke i geopolitičke moći, pomenuti „ukrajinski profil“, koji predstavlja produkt tih povesnih prelamanja različitih uticaja, bio je prihvaćen, a potom i razvijen od strane boljševičkih političkih struktura, nakon Oktobarske revolucije.
Cilj ruskih i sovjetskih boljševika bio je sadržan u njihovoj misli da su za sve etnički neruske narode srušene Imperije Romanovih najveći neprijatelj bili Rusi, koji su navodno nastojali da druge identitete u predrevolucionarnoj Rusiji asimiluju u svoj duhovno-kulturološki i politički krug, a da je glavni „katalizator“ te „imperijalne politike“ bila Ruska pravoslavna crkva, kao i njeni najznačajniji duhovni i organizaciono-kanonski centri, poput Kijevsko-pečerske lavre u Kijevu, oko koje sada „plamti razorna politička bitka“.
Ta bitka za „duše ljudi i Lavre“ za sada nije oružana (bez obzira na pojedine incidente), ali prema svom intenzitetu, nažalost „dostojna je“ onih borbi u zlosrećnom Bahmutu.
Na ovo duhovno sedište Ukrajinske pravoslavne crkve pravo polažu dve kanonski nepriznate, pa čak i međusobno suprotstavljene crkvene organizacije u Ukrajini. To su tzv. „Pravoslavna crkva Ukrajine“ i tzv. „Ukrajinska pravoslavna crkva kijevskog patrijarhata“. Da bi smo razumeli prirodu ovog crkvenog raskola i pitanja trebalo bi da sagledamo i istorijski pregled nastanka nekanonskih crkvenih organizacija na „tkivu“ Ruske pravoslavne crke i njene Kijevske mitropolije nakon Oktobarske revolucije. Nakon izbijanja Oktobarske revolucije, od strane kratkotrajne Ukrajinske Narodne Republike u Kijevu je osnovana Ukrajinska autokefalna pravoslavna crkva, 1921. godine.
Dolaskom boljševičkih snaga na vlast ova nekanonska crkvena organizacije premestila premestila je svoje sedište u države Severne Amerike, ali i neke zemlje zapadne Evrope, gde je bila najsnažnija koncentracija kontrarevolucionarne emigracije sa prostora Ukrajine. Pomenuta nekanonska „ukrajinska crkva“ nastavila je svoj život sve do propasti komunizma u Ukrajini, kao i samog Sovjetskog saveza. Od 1992 godine njeno sedište nalazi se u Kijevu u Crkvi Svetog Andrije.
(nastaviće se)
Autor: Ognjen Karanović, istoričar, CZDS
Stavovi izneti u ovom tekstu su autorovi i moguće je da isti ne predstavljaju stavove naše redakcije.
Prethodni autorski tekst Ognjena Karanovića možete pročitati ovde:
Ognjen Karanović: Zelenski u pohodu na Ukrajinsku pravoslavnu crkvu (I deo)
Preuzmite android aplikaciju.
